Klucz do oznaczania drzew i krzewów - liściaste

(o liściach niezłożonych, ustawionych naprzemianlegle)

501. FORMA WZROSTU

• Pnącze o zdrewniałej łodydze, wspinające się po różnego typu obiektach (np. drzewach, ścianach budynków itp.) lub płożące po ziemi. BLUSZCZ POSPOLITY
• Drzewo lub krzew nie będący pnączem. [502]
  (miłorząb dwuklapowy, topola czarna, topola włoska, topola biała, topola osika, topola szara, topola kanadyjska, wierzba biała, wierzba płacząca, wierzba zwisająca, wierzba krucha, wierzba siwa, wierzba wiciowa, wierzba purpurowa, wierzba wawrzynkowa, wierzba trójpręcikowa, wierzba pięciopręcikowa, wierzba szara /łoza/, wierzba iwa, rokitnik zwyczajny, brzoza brodatkowata, brzoza omszona, brzoza czarna, brzoza papierowa, brzoza Maxymowicza, brzoza Ermana, brzoza cukrowa, brzoza niska, olsza czarna, olsza szara, olsza zielona, grab pospolity, chmielograb europejski, leszczyna pospolita /zwyczajna/, leszczyna turecka /drzewiasta/, leszczyna południowa, buk zwyczajny, buk wschodni, lipa drobnolistna, lipa szerokolistna /wielkolistna/, lipa srebrzysta /węgierska/, lipa długoogonkowa, lipa amerykańska, kasztan jadalny, dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, dąb omszony, dąb węgierski, dąb burgundzki /frędzelkowaty/, dąb czerwony, dąb błotny, dąb szkarłatny, dąb korkowy, dąb ostrolistny, wiąz pospolity /polny/, wiąz górski, wiąz szypułkowy /limak/, wiązowiec południowy, morwa biała, morwa czarna, figa pospolita, magnolie, tulipanowiec amerykański, platan klonolistny, platan zachodni, platan wschodni, jarząb mączny, jarząb szwedzki, jarząb Mougeota, wiśnia ptasia /czereśnia/, wiśnia pospolita, jabłoń dzika /płonka/, jabłoń domowa, grusza pospolita, śliwa tarnina, śliwa domowa, morela pospolita, głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy, pigwa pospolita, nieszpułka zwyczajna, czeremcha zwyczajna /pospolita/, czeremcha amerykańska /późna/, ostrokrzew kolczasty, trzmielina pospolita, kruszyna pospolita, tawuła van Houtte'a)

502. LIŚCIE, KWIATY, OWOCE

• Liście mniej lub bardziej sercowate (czasem wcięcie przy ogonku małe - wtedy liście prawie trójkątne lub szerokojajowate), na szczycie zaostrzone, często z niesymetryczną (skośną) nasadą, na brzegu ostro piłkowane. Kwiaty z 5-krotnym, wolnopłatkowym okwiatem, do ok. 1cm średnicy, żółtobiałe, bardzo miododajne. Owoce: małe (do ok. 1cm średnicy), +/- kuliste, zdrewniałe orzeszki. Zarówno kwiaty jak i owoce zebrane po kilka sztuk w wierzchotki osadzone na długiej szypule przyrośniętej do charakterystycznie wydłużonej (dł. co najmniej 5cm), języczkowatej podsadki (w trakcie kwitnienia jasnozielonej). Duża część owoców (wraz z widocznymi z daleka podsadkami) utrzymuje się często na drzewie przez całą zimę. [651]
  (lipa drobnolistna, lipa szerokolistna /wielkolistna/, lipa srebrzysta /węgierska/, lipa długoogonkowa, lipa krymska, lipa amerykańska)
• Liście, kwiaty lub owoce innego typu. [504]
  (miłorząb dwuklapowy, topola czarna, topola włoska, topola biała, topola osika, topola szara, topola kanadyjska, wierzba biała, wierzba płacząca, wierzba zwisająca, wierzba krucha, wierzba siwa, wierzba wiciowa, wierzba purpurowa, wierzba wawrzynkowa, wierzba trójpręcikowa, wierzba pięciopręcikowa, wierzba szara /łoza/, wierzba iwa, rokitnik zwyczajny, brzoza brodatkowata, brzoza omszona, brzoza czarna, brzoza papierowa, brzoza Maxymowicza, brzoza Ermana, brzoza cukrowa, brzoza niska, olsza czarna, olsza szara, olsza zielona, grab pospolity, chmielograb europejski, leszczyna pospolita /zwyczajna/, leszczyna turecka /drzewiasta/, leszczyna południowa, buk zwyczajny, buk wschodni, kasztan jadalny, dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, dąb omszony, dąb węgierski, dąb burgundzki /frędzelkowaty/, dąb czerwony, dąb błotny, dąb szkarłatny, dąb korkowy, dąb ostrolistny, wiąz pospolity /polny/, wiąz górski, wiąz szypułkowy /limak/, wiązowiec południowy, morwa biała, morwa czarna, figa pospolita, magnolie, tulipanowiec amerykański, platan klonolistny, platan zachodni, platan wschodni, jarząb mączny, jarząb szwedzki, jarząb Mougeota, wiśnia ptasia /czereśnia/, wiśnia pospolita, jabłoń dzika /płonka/, jabłoń domowa, grusza pospolita, śliwa tarnina, śliwa domowa, morela pospolita, głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy, pigwa pospolita, nieszpułka zwyczajna, czeremcha zwyczajna /pospolita/, czeremcha amerykańska /późna/, ostrokrzew kolczasty, trzmielina pospolita, kruszyna pospolita, tawuła van Houtte'a)

504. KLAPOWANIE LIŚCI

Uwaga. Przy odpowiedzi na to pytanie należy uwzględniać tylko ogólny zarys liścia, m.in. klapy i duże wcięcia. Bardziej szczegółowe cechy takie jak drobne ząbki (piłkowanie, karbowanie), kolce, dziubki szczytowe, małe niesymetrie itp. zostaną uwzględnione w kolejnych pytaniach.

• Liście wachlarzowate (dopuszczalne nawet głębokie wcięcie w środku) MIŁORZĄB DWUKLAPOWY
• Liście rombowate lub jajowate, bardzo delikatnie powcinane lub klapowane, małe - długości do 4cm. Dodatkowo: rozłożysty krzew do 2m wysokości, bardzo obficie kwitnący w kwietniu i maju. Białe kwiaty zebrane w małe, półkuliste baldachgrona niezwykle gęsto pokrywające gałęzie. TAWUŁA VAN HOUTTE'A
• Liście wyraźnie powcinane lub klapowane (z wyjątkiem wachlarzowatych), długości powyżej 4cm. [505]
  (dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, dąb omszony, dąb węgierski, dąb burgundzki /frędzelkowaty/, dąb czerwony, dąb błotny, dąb szkarłatny, topola biała, topola szara, platan klonolistny, platan zachodni, platan wschodni, jarząb szwedzki, jarząb Mougeota, morwa biała, figa pospolita, tulipanowiec amerykański, głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy)
• Liście bez większych wcięć i klap. [561]
  (wierzba biała, wierzba płacząca, wierzba zwisająca, wierzba krucha, wierzba siwa, wierzba wiciowa, wierzba purpurowa, wierzba wawrzynkowa, wierzba trójpręcikowa, wierzba pięciopręcikowa, wierzba szara /łoza/, wierzba iwa, rokitnik zwyczajny, topola czarna, topola włoska, topola osika, topola szara, topola kanadyjska, brzoza brodatkowata, brzoza omszona, brzoza czarna, brzoza papierowa, brzoza Maxymowicza, brzoza Ermana, leszczyna pospolita /zwyczajna/, leszczyna turecka /drzewiasta/, leszczyna południowa, morwa biała, morwa czarna, dąb korkowy, dąb ostrolistny, brzoza cukrowa, brzoza niska, olsza czarna, olsza szara, olsza zielona, buk zwyczajny, buk wschodni, grab pospolity, chmielograb europejski, kasztan jadalny, wiąz pospolity /polny/, wiąz górski, wiąz szypułkowy /limak/, wiązowiec południowy, jarząb mączny, grusza pospolita, jabłoń dzika /płonka/, jabłoń domowa, wiśnia ptasia /czereśnia/, wiśnia pospolita, śliwa tarnina, śliwa domowa, morela pospolita, czeremcha zwyczajna /pospolita/, czeremcha amerykańska /późna/, ostrokrzew kolczasty, magnolie, pigwa pospolita, nieszpułka zwyczajna, trzmielina pospolita, kruszyna pospolita)

505. OGÓLNY ZARYS LIŚCI NIE UWZGLĘDNIAJĄC KLAP I WCIĘĆ

• Liście nietypowe, w obrysie prostokątne, z dużą klapą środkową poprzecznie uciętą wrębnie (przez co dwuwierzchołkową) i dwiema mniejszymi, bocznymi klapami. TULIPANOWIEC AMERYKAŃSKI
• Liście w ogólnym zarysie lekko wydłużone, wyraźnie odwrotnie jajowate lub klinowate (szersze bliżej wierzchołka). [506]
  (dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, dąb omszony, dąb czerwony, dąb błotny, dąb szkarłatny, dąb węgierski, dąb burgundzki /frędzelkowaty/)
• Liście w ogólnym zarysie podługowate, eliptyczne, najszersze w okolicach środka, bez sercowatej nasady. [521]
  (dąb bezszypułkowy, dąb czerwony, dąb błotny, dąb szkarłatny, dąb węgierski, dąb burgundzki /frędzelkowaty/, jarząb szwedzki, jarząb Mougeota)
• Liście dłoniasto klapowane, podobne do występujących u klona, posiadające 3-5(7) klap. [531]
  (platan klonolistny, platan zachodni, platan wschodni, figa pospolita)
• Liście w ogólnym zarysie trójkątne lub jajowate, często z sercowatą nasadą. Zarys blaszki szerszy bliżej podstawy, na końcu szpiczasty lub tępo zwężony. [541]
  (topola biała, topola szara, morwa biała, głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy)

506. BRZEG KLAP, ROZMIAR LIŚCI

• Klapy średnio głęboko wcięte, z bardzo długimi i ostrymi zębami. Liście duże, długości 12-20cm. DĄB CZERWONY
• Klapy bardzo głęboko wcięte (głębiej niż u dębu czerwonego) - czasami niemal pierzastosieczne, z długimi i ostrymi zębami. Liście długości 8-12(15)cm (mniejsze niż u dębu czerwonego). [522]
  (dąb błotny, dąb szkarłatny)
• Klapy o łagodnym obrysie, całobrzegie lub o szerokich i tępych zębach (najwyżej o lekko zaostrzonym wierzchołku). [511]
  (dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, dąb omszony, dąb węgierski, dąb burgundzki /frędzelkowaty/)

511. OWOCE

• Żołędzie w miseczkach z charakterystycznymi frędzlami. DĄB BURGUNDZKI /FRĘDZELKOWATY/
• Żołędzie w miseczkach bez wyraźnych frędzli. [512]
  (dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, dąb omszony, dąb węgierski)

512. OMSZENIE LIŚCI

• Liście wyraźnie owłosione przynajmniej od spodniej strony. DĄB OMSZONY
• Liście obustronnie gładkie. [513]
  (dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, dąb węgierski)

513. ILOŚĆ KLAP I ROZMIAR LIŚCI

• Liście z 6-10 klapami z każdej strony, bardzo duże, długości 14-25(33)cm: DĄB WĘGIERSKI
• Liście zwykle o mniejszej ilości klap: 3-6(8) z jednej strony, mniejsze, długości poniżej 14cm. [519]
  (dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy)

519. OGONKI I NASADA LIŚCI, SZYPUŁKI ŻOŁĘDZI, PASKI ŻOŁĘDZI

• Liście wyraźnie niesymetrycznie klapowane, ogonki bardzo krótkie: tylko 2-10mm, nasada liścia z wyciętymi charakterystycznymi 'uszkami', szypułki żołędzi bardzo długie: 2-10cm, żołędzie z podłużnymi paskami. DĄB SZYPUŁKOWY
• Liście dość symetrycznie klapowane, ogonki dłuższe: 1-3cm, nasada liścia klinowata (bez 'uszek'), szypułki żołędzi bardzo krótkie (zawsze poniżej 1cm, czasami żołędzie wręcz siedzące), żołędzie bez podłużnych pasków. DĄB BEZSZYPUŁKOWY

521. ILOŚĆ I ZAOSTRZENIE KLAP, ROZMIAR LIŚCI

• Z każdej strony 4-6 klap z bardzo ostrymi i długimi zębami, mimo to wcięcia pomiędzy klapami tylko średnio głębokie. Liście duże, długości 12-20cm. DĄB CZERWONY
• Z każdej strony 6-10 łagodnych, ale bardzo głębokich klap z łagodnymi zębami. Liście bardzo duże, długości 14-25(33)cm. DĄB WĘGIERSKI
• Z każdej strony 3, rzadziej 4 bardzo ostre klapy, wcięcia pomiędzy klapami wyjątkowo głębokie, klapy wcięte zwykle powyżej połowy odległości do środka blaszki, z ostrymi, dużymi choć rzadkimi zębami. Liście długości 8-12(15)cm (mniejsze niż u dębu czerwonego). [522]
  (dąb błotny, dąb szkarłatny)
• Z każdej strony 4 lub więcej klap. Klapy w ogólnym obrysie tępe, co najwyżej piłkowane na brzegu (ewentualnie dodatkowo nieco zaostrzone na wierzchołku) lub całobrzegie. Liście długości poniżej 12cm. [526]
  (dąb burgundzki /frędzelkowaty/, dąb bezszypułkowy, jarząb szwedzki, jarząb Mougeota)

522. OWOCE

• Kulisto-jajowate długości do 25mm. DĄB SZKARŁATNY
• Kulisto-jajowate długości do 12mm. DĄB BŁOTNY

526. WIELKOŚĆ I SPÓD LIŚCI, OWOCE

• Liście długości 6-12cm, pod spodem wyraźnie, ale krótko, jasnoszaro owłosione. Owoce podobne do jarzębiny. JARZĄB SZWEDZKI
• J/w, ale owłosienie liści od spodu białe, bardzo gęste, kutnerowate, a blaszka posiada po każdej stronie ok. płytkich 10 wcięć. JARZĄB MOUGEOTA
• Liście długości zwykle powyżej 10cm, pod spodem nagie lub owłosione, ale lekko i tylko w kątach nerwów. Owoce w postaci żołędzi. [527]
  (dąb burgundzki /frędzelkowaty/, dąb bezszypułkowy)

527. OWOCE

• Żołędzie w miseczkach z charakterystycznymi frędzlami. Szypułki żołędzi bardzo krótkie, czasami żołędzie wręcz siedzące. DĄB BURGUNDZKI /FRĘDZELKOWATY/
• Żołędzie w miseczkach bez frędzli. Szypułki żołędzi bardzo krótkie, czasami żołędzie wręcz siedzące. DĄB BEZSZYPUŁKOWY

531. WYSOKOŚĆ, TYP KWIATÓW/OWOCÓW

• Duże, okazałe drzewa. Kwiaty i owoce zebrane w kuliste główki o średnicy 1-3cm. Główki osadzone po 1-6 na długich szypułkach. [532]
  (platan klonolistny, platan zachodni, platan wschodni)
• Niewielkie drzewo (10-15m wysokości). Kwiaty i owoce innego typu. FIGA POSPOLITA

532. SZCZEGÓŁY LIŚCI, ILOŚĆ GŁÓWEK NA SZYPUŁCE

• Klapy liści ostro i głęboko powcinane. Liczba główkowatych kwiato-/owocostanów na jednej szypułce: najczęściej 3 (czasem więcej). PLATAN WSCHODNI
• Klapy liści średnio ostro i głęboko powcinane. Liczba główkowatych kwiato-/owocostanów na jednej szypułce: najczęściej 2 (czasem 3). PLATAN KLONOLISTNY
• Klapy liści łagodnie i płytko powcinane. Liczba główkowatych kwiato-/owocostanów na jednej szypułce: najczęściej 1 (rzadko 2). PLATAN WSCHODNI

541. FORMA WZROSTU, WIELKOŚĆ LIŚCI, SOK MLECZNY, OWOCE

• Małe lub średniej wielkości drzewo. Liście długości powyżej 6cm, ogonki liści wydzielają sok mleczny. Owoce złożone, podobne do owoców jeżyny. MORWA BIAŁA
• Krzew lub małe drzewo. Liście długości poniżej 6cm, ogonki liści nie wydzielają soku mlecznego. Owoce w postaci błyszczącoczerwonych, kulistych lub owalnych owocków długości do 1cm. [542]
  (głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy)
• Duże drzewo. Liście długości zwykle zdecydowanie powyżej 6cm, ogonki liści nie wydzielają soku mlecznego. Owoce w postaci drobnych, skórzastych torebek zebranych w bardzo puszyste, białe, kotkowate owocostany. [546]
  (topola biała, topola szara)

542. ILOŚĆ SŁUPKÓW (PESTEK), KLAPY LIŚCI

• 1 słupek (1 pestka). Klapy w liczbie 3-7, przeważnie zaostrzone, dość głęboko wcięte: GŁÓG JEDNOSZYJKOWY
• 2 słupki (2 pestki). Klapy w liczbie 3(5), raczej tępe, niezbyt głęboko wcięte: GŁÓG DWUSZYJKOWY

546. BARWA I OWŁOSIENIE SPODU LIŚCIA, KSZTAŁT LIŚCIA

• Liście długopędowe pokryte od spodu gęstym, śnieżnobiałym filcem, który nigdy nie zanika. Kształt blaszki trójkątno-eliptyczny, klapy ostre i głębokie, środkowa wyraźnie większa i nieco wydłużona. Liście na krótkopędach inne niż długopędowe: od spodu nietrwale, szarawo owłosione, trójkątno-jajowate, bardzo łagodnie lub w ogóle nie klapowane. TOPOLA BIAŁA
• Liście długopędowe o kształcie blaszki pośrednim między trójkątno-eliptycznym a okrągławym, bezklapowe albo z płytkimi i łagodnymi, niewyraźnie zaznaczonymi klapami, na brzegu łagodnie, falisto karbowane, od spodu nietrwale owłosione (łysiejące), przy czym owłosienie to (jeśli występuje) jest szarawe i dość rzadkie. Liście na krótkopędach podobne do długopędowych, wąskojajowate.
  TOPOLA SZARA

561. KSZTAŁT LIŚCI W ZARYSIE

Uwaga. Przy odpowiedzi na to pytanie należy uwzględniać tylko ogólny zarys liścia. Bardziej szczegółowe cechy takie jak ząbkowanie, piłkowanie czy karbowanie brzegu blaszki, kolce, dziubki szczytowe, małe niesymetrie itp. zostaną uwzględnione w kolejnych pytaniach.

• Liście (bardzo) wąskie i wydłużone - stosunek długości do szerokości co najmniej 4:1, w kształcie lancetowate, wąskoeliptyczne lub równowąskie. [562]
  (wierzba biała, wierzba płacząca, wierzba zwisająca, wierzba krucha, wierzba siwa, wierzba wiciowa, wierzba purpurowa, wierzba wawrzynkowa, wierzba trójpręcikowa, rokitnik zwyczajny)
• Liście trójkątne, sercowate (z nasadą wyraźnie wciętą w okolicach ogonka i zaostrzonym wierzchołkiem) lub romboidalne. [601]
  (topola czarna, topola włoska, topola osika, topola kanadyjska, topole balsamiczne, brzoza brodatkowata, brzoza omszona, brzoza czarna, brzoza papierowa, brzoza Maxymowicza, brzoza Ermana, leszczyna pospolita /zwyczajna/, leszczyna turecka /drzewiasta/, leszczyna południowa, morwa biała, morwa czarna)
• liście nie są bardzo wąskie - stosunek długości do szerokości znacząco mniejszy niż 4:1, w kształcie eliptyczne, owalne, jajowate, odwrotnie jajowate, klinowate lub okrągławe. [701]
  (dąb korkowy, dąb ostrolistny, topola osika, topola szara, topole balsamiczne, wierzba trójpręcikowa, wierzba pięciopręcikowa, wierzba szara /łoza/, wierzba iwa, brzoza cukrowa, brzoza niska, olsza czarna, olsza szara, olsza zielona, buk zwyczajny, buk wschodni, grab pospolity, chmielograb europejski, kasztan jadalny, wiąz pospolity /polny/, wiąz górski, wiąz szypułkowy /limak/, wiązowiec południowy, jarząb mączny, grusza pospolita, jabłoń dzika /płonka/, jabłoń domowa, wiśnia ptasia /czereśnia/, wiśnia pospolita, śliwa tarnina, śliwa domowa, morela pospolita, czeremcha zwyczajna /pospolita/, czeremcha amerykańska /późna/, ostrokrzew kolczasty, magnolie, pigwa pospolita, nieszpułka zwyczajna, trzmielina pospolita, kruszyna pospolita)

562. WYSTĘPOWANIE CIERNI NA GAŁĘZIACH

• Na gałęziach występują ciernie. Pęd kończy się zawsze cierniem i nie ma pąka szczytowego. ROKITNIK ZWYCZAJNY
• Brak cierni na gałęziach. [567]
  (wierzba biała, wierzba płacząca, wierzba zwisająca, wierzba krucha, wierzba siwa, wierzba wiciowa, wierzba purpurowa, wierzba wawrzynkowa, wierzba trójpręcikowa)

567. ZWISANIE GAŁĄZEK

• Gałązki bardzo długie i wiotkie, swobodnie, pionowo zwisające. [568]
  (wierzba biała odm. zwisająca, wierzba płacząca, wierzba zwisająca)
• Gałązki wzniesione lub luźno odstające. [570]
  (wierzba biała odm. podstawowa, wierzba krucha, wierzba siwa, wierzba wiciowa, wierzba wawrzynkowa, wierzba trójpręcikowa)

568. OWŁOSIENIE LIŚCI, KOLOR GAŁĄZEK

• Liście przynajmniej od dołu jedwabiście owłosione. Gałązki żółt(aw)e. WIERZBA BIAŁA ODMIANA PŁACZĄCA
• Dojrzałe liście obustronnie nagie. [569]
  (wierzba płacząca, wierzba zwisająca)

569. KOLOR GAŁĄZEK, PRZYLISTKI

• Gałązki (jaskrawo)żółte. Przylistki jajowato-lancetowate do szydlastych, słabo rozwinięte lub ich brak. WIERZBA PŁACZĄCA
• Gałązki zielonkawe do brązowawych, łamliwe w nasadzie. Przylistki u nasady rozszerzone, mocno rozwinięte, z odgiętym brzegiem. WIERZBA ZWISAJĄCA

570. PIŁKOWANIE BRZEGU LIŚCIA, KSZTAŁT BLASZKI

• Liście przy podstawie na dość dużym odcinku całobrzegie, w części wierzchołkowej ostro piłkowane. Blaszka często łopatkowato, odwrotnie lancetowata: WIERZBA PURPUROWA
• Liście o innych właściwościach. [571]
  (wierzba biała, wierzba krucha, wierzba siwa, wierzba wiciowa, wierzba wawrzynkowa, wierzba trójpręcikowa)

571. DŁUGOŚĆ I SZEROKOŚĆ LIŚCI, POŁYSKIWANIE OD SPODU

• Liście dość długie - do 12cm, bardzo wąskie; stosunek długości do szerokości zwykle zdecydowanie powyżej 10. Od spodu liście pokryte białym filcem, nie połyskujące, matowe. WIERZBA SIWA
• Liście bardzo długie, do 20cm i bardzo wąskie; stosunek długości do szerokości zwykle zdecydowanie powyżej 10. Od spodu liście owłosione, jedwabiście połyskujące. WIERZBA WICIOWA
• Liście o innych właściwościach. [572]
  (wierzba biała, wierzba krucha, wierzba wawrzynkowa, wierzba trójpręcikowa)

572. OWŁOSIENIE SPODU LIŚCI

• Liście od spodu pokryte ściśle przylegającym, krótkim i gęstym, srebrzystobiałym owłosieniem. WIERZBA BIAŁA (ODMIANA PODSTAWOWA)
• Liście od spodu nagie.
  [576]
  (wierzba krucha, wierzba wawrzynkowa, wierzba trójpręcikowa)

576. KSZTAŁT LIŚCIA

• Liście najszersze niedaleko nasady, wyjątkowo długozaostrzone. WIERZBA KRUCHA
• Liście najszersze w połowie lub poza nią, zaostrzone, ale nie z bardzo wyciągniętym wierzchołkiem. [577]
  (wierzba wawrzynkowa, wierzba trójpręcikowa)

577. NALOT NA MŁODYCH GAŁĄZKACH

• Na młodych gałązkach charakterystyczny, jasny, bladoniebieski, ścieralny, woskowy nalot. WIERZBA WAWRZYNKOWA
• Na młodych gałązkach brak jasnego, bladoniebieskiego, ścieralnego, woskowego nalotu. WIERZBA TRÓJPRĘCIKOWA

601. LIŚCIE - CD

• Liście z sercowatą nasadą i wydłużonym wierzchołkiem, duże, niemal całobrzegie (ew. bardzo drobno i gęsto piłkowane) z góry intensywnie matowo ciemnozielone (często bardzo delikatnie pomarszczone), stosunkowo grube i skórzaste (dość sztywne w dotyku), na spodzie białawe (często z żółtawymi naciekami) i gładkie - jak gdyby woskowane, z wyraźnie zaznaczoną siatką nerwów. TOPOLE BALSAMICZNE
• Liście innego typu. [602]
  (topola czarna, topola włoska, topola osika, topola kanadyjska, brzoza brodatkowata, brzoza omszona, brzoza czarna, brzoza papierowa, brzoza Maxymowicza, brzoza Ermana, leszczyna pospolita /zwyczajna/, leszczyna turecka /drzewiasta/, leszczyna południowa, morwa biała, morwa czarna)

602. KSZTAŁT I ZĄBKOWANIE LIŚCI

• Liście okrągławe, bez lub z minimalnym wcięciem przy ogonku, na brzegu grubo, tępo, falisto karbowane. Wierzchołek bardzo krótki, niewyraźnie zaznaczony. TOPOLA OSIKA
• Liście w ogólnym obrysie okrągławe, szerokie, z wyraźnym wcięciem przy ogonku i krótkim, ale ostrym szpicem na końcu, na brzegu ostro, podwójnie piłkowane. [603]
  (leszczyna pospolita /zwyczajna/, leszczyna turecka /drzewiasta/, leszczyna południowa)
• Liście w ogólnym obrysie trójkątne lub typowo sercowate, z wyraźnym i głębokim wcięciem przy ogonku i krótkim, ale ostrym szpicem na końcu, na brzegu ostro i głęboko, pojedynczo piłkowane. [606]
  (brzoza Maxymowicza, morwa biała, morwa czarna)
• Liście romboidalne lub trójkątne, u nasady klinowate lub ścięte (rzadko, a jeśli już, to z płytkim i delikatnym wcięciem przy ogonku), z wydłużonym wierzchołkiem, na brzegu drobno i płytko piłkowane lub karbowane. [671]
  (topola czarna, topola włoska, topola kanadyjska, brzoza brodatkowata, brzoza omszona, brzoza czarna, brzoza papierowa, brzoza Ermana)

603. DRZEWO CZY KRZEW, DŁUGOŚĆ OGONKA LIŚCIA, WIELKOŚĆ I OKRYWA OWOCÓW

• Drzewo do 20m wysokości. Ogonek liścia dość cienki, długości 2-6cm. Okrywa owoców z długimi frędzlami, wystającymi dość daleko poza orzech. Orzechy długosci do 2cm. LESZCZYNA TURECKA
• Krzew do 5m wysokości (odmiany hodowlane wyjątkowo nawet do 10m), rzadziej małe drzewo. Ogonek liścia gruby, długości 0.5-2cm. Okrywa owoców szeroko rozchylona, postrzępiona, długości mniej więcej takiej, jak orzech. Orzechy długosci 1.5-2cm. LESZCZYNA POSPOLITA /ZWYCZAJNA/
• Krzew. Okrywa długa, rurkowata w całości okrywająca orzech. Orzechy duże, 2-2.5cm długości. Uwaga: odmiana purpurowa posiada ciemnoczerwone liście i okrywy owoców. LESZCZYNA POŁUDNIOWA

606. BARWA I STRUKTURA KORY

• Kora biała do szarej, lub lekko pomarańczowoszarej, łuszcząca się okrężnie delikatnymi pasmami. BRZOZA MAXYMOWICZA
• Kora innego typu. [608]
  (morwa biała, morwa czarna)

608. SZYPUŁKI OWOCÓW

Uwaga. Gatunki trudne do rozróżnienia. Poniżej użyte kryterium jest bardzo niepewne.

• Owoce na 1-2cm szypułkach. MORWA CZARNA
• Owoce siedzące lub na krótkich (zwykle poniżej 1cm) szypułkach. MORWA BIAŁA

651. OWŁOSIENIE SPODU BLASZKI

• Spód blaszki gęsto, białofilcowato owłosiony na całej powierzchni. [652]
  (lipa srebrzysta /węgierska/, lipa długoogonkowa)
• Spód blaszki nagi lub jedynie z kępkami włosków w kątach nerwów. [656]
  (lipa drobnolistna, lipa szerokolistna /wielkolistna/, lipa krymska, lipa amerykańska)

652. DŁUGOŚĆ OGONKA LIŚCIA

• 2-3.5cm: LIPA SREBRZYSTA /WĘGIERSKA/
• 5-6cm: LIPA DŁUGOOGONKOWA

656. POŁYSK LIŚCI

• Liście z wierzchu (bardzo) mocno błyszczące. LIPA KRYMSKA
• Liście z wierzchu matowe lub słabo połyskujące. [657]
  (lipa drobnolistna, lipa szerokolistna /wielkolistna/, lipa amerykańska)

657. ROZMIAR LIŚCI

• Liście (bardzo) duże - długości co najmniej 15cm (często do 20cm). LIPA AMERYKAŃSKA
• Liście małe do średnio dużych - długości poniżej 15cm (większość z nich poniżej 12cm). [658]
  (lipa drobnolistna, lipa szerokolistna /wielkolistna/)

658. KOLOR WŁOSKÓW NA SPODZIE BLASZKI, OWOCE

• Kępki włosków kremowobiałe. Orzeszki kuliste, o średnicy 8-10mm, wyraźnie odstająco żebrowane, twarde (nie dają się zgnieść). LIPA SZEROKOLISTNA /WIELKOLISTNA/
• Kępki włosków rudobrązowe. Orzeszki kuliste, o średnicy 5-8mm, gładkie lub tylko nieznacznie kanciaste, o cienkiej łupinie (dają się zgnieść). LIPA DROBNOLISTNA

671. BARWA KORY

• Kora kredowo biała, szarobiała lub srebrzystobiała, czasami z odcieniem żółtawym lub różowawym (na dole pnia może mieć ciemne lub nawet czarne spękania). [672]
  (brzoza brodatkowata, brzoza omszona, brzoza papierowa, brzoza Ermana)
• Kora innego typu. [681]
  (topola czarna, topola włoska, topola kanadyjska, brzoza czarna)

672. POKRYCIE GRUCZOŁKAMI LUB OMSZENIE MŁODYCH PĘDÓW, ZWIESZANIE SIĘ GAŁĄZEK, DŁUGOŚĆ LIŚCI

• Roczne pędy nagie, pokryte gęsto drobnymi, brodawkowymi gruczołami. Końce gałęzi u starszych drzew zwieszają się wyraźnie. Liście długości 4-7cm. BRZOZA BRODAWKOWATA
• Młode pędy omszone, czasem z nielicznymi brodawkowatymi gruczołami. Końce gałęzi u starszych drzew nie zwieszają się, a są miotlasto wzniesione. Liście długości 3-5cm. BRZOZA OMSZONA
• Żadne z powyższych (w szczególności liście większe, o długości zwykle przekraczającej 6cm). [673]
  (brzoza papierowa, brzoza Ermana)

673. KSZTAŁT BLASZKI LIŚCIOWEJ

• Liście mają nasadę lekko wypukłą. BRZOZA PAPIEROWA
• Liście u nasady ścięte prawie prosto lub nawet trochę sercowate. BRZOZA ERMANA

681. POKRÓJ DRZEWA, UKŁAD GAŁĘZI.

• Pokrój wąskoeliptyczny lub kolumnowy, stosunek wysokości do szerokości przeważnie około 6:1 (często nawet więcej, co najmniej natomiast 4:1), gałęzie wzniesione prawie pionowo do góry. TOPOLA WŁOSKA
• Drzewo o innych właściwościach. [682]
  (topola czarna, topola kanadyjska)

682. MŁODE PĘDY, KOLOR MŁODYCH LIŚCI, DOJRZAŁE LIŚCIE, OWOCE, KOLOR KORY, PIEŃ

Uwaga. Gatunki bardzo trudne do rozróżnienia. Poniżej użyte kryteria są niepewne. W celu zwiększenia pewności oznaczenia należy dokładnie zapoznać się z opisami gatunków.

• Tegoroczne pędy kanciaste lub żebrowane (szczególnie u młodych drzew). Młode liście mniej lub bardziej czerwonobrązowe, dojrzałe zwykle bardziej trójkątne niż rombowate, nieco skórzaste, na brzegu orzęsione, u nasady posiadają przeważnie 1-2(4) gruczołków. Torebki otwierają się 3-ma lub 4-ma klapkami. Kora starych drzew jasnoszara do umiarkowanie ciemnoszarej lub brązowoszarej. Pień zazwyczaj regularnie walcowaty, bez guzowatych narośli. TOPOLA KANADYJSKA
• Pędy obłe. Młode liście jasnozielone, dojrzałe na krótkopędach rombowate z długim, wyciągniętym wierzchołkiem, na długopędach trójkątne, ale z wyraźnie klinowatą nasadą (nigdy nie zupełnie prostą), na brzegu nie orzęsione, bez gruczołków. Torebki otwierają się 2-ma klapkami. Kora starszych drzew ciemnoszara do szaroczarnej. Pień przeważnie rosochaty, pokryty guzowatymi naroślami i wiązkami pędów odroślowych. TOPOLA CZARNA

701. LIŚCIE - CD

• Liście jajowate lub eliptyczne (z sercowatą, klinowatą lub ściętą nasadą i wydłużonym wierzchołkiem), duże (szer. co najmniej 4cm), niemal całobrzegie (ew. bardzo drobno i gęsto piłkowane) z góry intensywnie matowo ciemnozielone (często bardzo delikatnie pomarszczone), stosunkowo grube i skórzaste (dość sztywne w dotyku), na spodzie białawe (często z żółtawymi naciekami) i gładkie - jak gdyby woskowane, z wyraźnie zaznaczoną siatką nerwów. TOPOLE BALSAMICZNE
• Liście innego typu. [702]
  (dąb korkowy, dąb ostrolistny, topola osika, topola szara, wierzba trójpręcikowa, wierzba pięciopręcikowa, wierzba szara /łoza/, wierzba iwa, brzoza cukrowa, brzoza niska, olsza czarna, olsza szara, olsza zielona, buk zwyczajny, buk wschodni, grab pospolity, chmielograb europejski, kasztan jadalny, wiąz pospolity /polny/, wiąz górski, wiąz szypułkowy /limak/, wiązowiec południowy, jarząb mączny, grusza pospolita, jabłoń dzika /płonka/, jabłoń domowa, wiśnia ptasia /czereśnia/, wiśnia pospolita, śliwa tarnina, śliwa domowa, morela pospolita, czeremcha zwyczajna /pospolita/, czeremcha amerykańska /późna/, ostrokrzew kolczasty, magnolie, pigwa pospolita, nieszpułka zwyczajna, trzmielina pospolita, kruszyna pospolita)