(różnice w stosunku do dębu szypułkowego) |
♦ Kora cieńsza i drobniej spękana. |
♦ Liście z dużą ilością dość symetrycznych, tępych klap, posiadają klinowato zbiegającą nasadę (bez "uszek") i dłuższy ogonek (1-2cm). |
♦ Żołędzie siedzące lub na bardzo krótkich i grubych szypułkach, ciemnobrunatne, nie posiadają podłużnych pasków. |
♦ Mimo, że dąb bezszypułkowy ustępuje nieco rozmiarami szypułkowemu, to jednak w Europie co najmniej dwa rekordy wysokości należą właśnie do dębu bezszypułkowego; wynoszą one 47m (Francja) i 44m (Niemcy). |
|
█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.
Prawdopodobnie większość ludzi mówiąc "dąb" ma na myśli powszechnie znanego dęba szypułkowego i nawet nie zdaje sobie sprawy
z istnienia jego bliskiego krewniaka, którym jest także rodzimy w Polsce dąb bezszypułkowy.
Nie powinno to dziwić zważywszy na fakt, że oba gatunki są do siebie bardzo podobne, a dąb bezszypułkowy występuje w naszym kraju
zdecydowanie rzadziej niż szypułkowy.
Gdyby chcieć jednym zdaniem streścić różnice pomiędzy dwoma wyżej wymienionymi gatunkami, można powiedzieć, że dąb bezszypułkowy
posiada ogólnie bardziej regularną budowę przy nieco mniejszych osiąganych rozmiarach i nieco mniejszej długości życia.
Owa regularność budowy dotyczy zarówno pokroju z prostym i widocznym zwykle do samego wierzchołka pniem, jak i cech
związanych z poszczególnymi organami, np. bardziej symetrycznych liści.
Najpewniejsza jednak metoda odróżnienia dębu bezszypułkowego od szypułkowego wiąże się z długością szypułek żołędzi.
Jak sama nazwa wskazuje, u dębu bezszypułkowego nie występują one w ogóle (żołędzie siedzące) lub są bardzo krótkie.
Systematyka |
Jeden z trzech (obok szypułkowego i omszonego) rodzimych gatunków
dęba w Polsce.
Odznacza się dużą zmiennością formy, co jest związane z krzyżowaniem się z dębem szypułkowym i omszonym.
Posiada m.in. odm. powcinaną 'Insecata' o niezwykle wąskich (czasami wręcz nitkowatych), bardzo głęboko
powcinanych i biało obrzeżonych liściach.
█
Od dębu szypułkowego najłatwiej go odróżnić po żołędziach i liściach - patrz notka z cechami charakterystycznymi.
![]() |
Zasięg.
Drzewo klimatu umiarkowanego, występuje głównie w Europie, gdzie ma zasięg nieco mniejszy niż dąb szypułkowy
(nie występuje m.in. w Rosji i na Ukrainie). W Polsce przebiega jego północno-wschodnia granica zasięgu.
Jest rzadszy od dębu szypułkowego, przez którego jest zresztą wypierany (zwłaszcza na niżach).
Naturalne stanowiska sięgają do wysokości ok. 550 m n.p.m. (najwyżej w Gorcach - do 750 m n.p.m.).
Biotop.
Występuje głównie na nizinach, rzadziej na pogórzu i w górach (jeśli tak, to jedynie w ich niskich partiach).
Spotykany zwykle jako domieszka w lasach liściastych z innymi gatunkami dębów, kasztanem, bukiem i grabem.
Czasami tworzy też czyste drzewostany (dąbrowy).
Preferencje.
Gatunek ogólnie mniej wymagający od dębu szypułkowego i bardziej od niego odpowiedni na słabszych glebach,
preferuje gleby piaszczysto-gliniaste i lekko kwaśne, jest światłolubny choć znosi lekkie zacienienie
(szczególnie w młodości), wybiera zwykle cieplejsze rejony.
Długość życia i tempo wzrostu.
Dąb bezszypułkowy, podobnie jak inne dęby, jest jednym z najbardziej długowiecznych drzew liściastych w Europie.
Żyje nieco krócej niż dąb szypułkowy, osiągając wiek 400-600(800) lat.
Tempo wzrostu niezbyt duże (z wyj. początkowego okresu).
█
Najstarszy w Polsce dąb bezszypułkowy rośnie k. Turawy (woj. opolskie) i liczy ok. 400 lat.
Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.
Zastosowanie
Ważne drzewo leśne i polne. Sadzony w celu pozyskiwania cennego drewna, czasami też używany do obsadzania ulic i skwerów.
Pokrój / Korzenie
Pokrój. Wysokie i okazałe drzewo liściaste o grubym i prostym, widocznym często do samego wierzchołka pniu oraz dość regularnej,
silnie ugałęzionej koronie.
W odróżnieniu od dębu szypułkowego, pień dębu bezszypułkowego jest często widoczny do samego wierzchołka, a korona drzewa jest bardziej regularna. |
![]() |
█ Dąb "Cztery Dęby". Jest to prawdopodobnie najgrubszy i jeden z najwyższych dębów bezszypułkowych w Polsce. Rośnie on w głębi lasu, niedaleko miejscowości Podlas i Leopoldów w gm. Rawa Mazowiecka w woj. łódzkim. Wysokość drzewa wynosi 31.5m (PG, 2011, laser), zaś obwód jego poczwórnego pnia to 6.37m (Φ 2.03m) (PG, 2011).
![]() |
![]() |
█ Dąb Klemens. Najstarszy polski dąb bezszypułkowy rośnie przy drodze łączącej Turawę z Rzędowem (woj. opolskie). Jego wiek szacowany jest na ok. 410 lat. Drzewo mierzy 32.6m (PG, 2023, laser) wysokości przy obwodzie pnia równym 5.95m (Φ 1.89m) (PG, 2023). Zgodnie z tablicą informacyjną umieszczoną przy drzewie jest to "najstarszy i najokazalszy dąb bezszypułkowy w Polsce". Prawdopodobnie także najwyższy. Drzewo o pojedynczym, nietypowo dla gatunku dość nisko rozwidlonym na 4 bardzo długie konary pniem. Stan zdrowotny stosunkowo dobry, zważywszy na szacowany na ponad 400 lat wiek. Dąb jest pomnikiem przyrody. Nazwę dębu nadała Agnieszka Czech - uczennica Gm w Turawie. Patronat nad drzewem objęli wychowankowie Domu Dziecka w Turawie.
![]() |
![]() |
Liście
Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka w zarysie odwrotnie jajowata lub eliptyczna, długości 8-12(16)cm, z (4)5-8(9) parami
dość symetrycznych klap (różnica w stosunku do dębu szypułkowego,
posiadającego klapy parami niesymetryczne i w mniejszej ilości), całobrzega. Klapy stosunkowo małe, tępe, mniej głęboko wcięte niż
u dębu szypułkowego. Nasada liści klinowata lub lekko, niesymetrycznie sercowata, nigdy jednak nie posiadająca wyraźnych "uszek"
jak u dębu szypułkowego. Blaszka z góry ciemnozielona, naga, od spodu bardzo delikatnie owłosiona, w dotyku wydaje się dość gruba
i sztywna. Nerwy drugiego rzędu dochodzą zwykle tylko do końców klap (nie dochodzą do wcięć pomiędzy klapami,
jak u dębu szypułkowego).
Ustawienie:
skrętoległe na 1-2(3)cm, zielonkawych ogonkach (ogonki cieńsze i wyraźnie dłuższe niż u dębu szypułkowego!).
Okres występowania:
IV-X. Liście rozwijają się w drugiej połowie kwietnia (około 1-2 tyg. przed dębem szypułkowym),
wraz z kwiatami.
|
![]() |
![]() |
![]() |
Niezbyt głęboko powcinane i dość symetrycznie klapowane liście dębu bezszypułkowego, w odróżnieniu od szypułkowego mają dłuższy ogonek, a ich klinowata nasada nie posiada charakterystycznych uszek. Nerwy drugiero rzędu dochodzą tylko do wierzchołków klap. |
![]() |
Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane w kotkowate kwiatostany wyrastające na zeszłorocznych pędach. Kotki zwisające, luźne, żółtawozielone. Pojedyncze kwiaty męskie bardzo drobne i niepozorne. Kwiaty żeńskie wyrastające na wierzchołkach tegorocznych pędów, zebrane po 1-6 sztuk na bardzo krótkich (do 1cm) szypułkach lub siedzące (różnica w stosunku do dębu szypułkowego!). Pojedyncze kwiaty drobne i bardzo niepozorne, mało widoczne, o butelkowatym kształcie, posiadają trójdzielne czerwone znamię. Okres kwitnienia: IV-V (równocześnie z rozwojem liści). Kwiaty rozwijają się w drugiej połowie kwietnia. Wcześniej dojrzewają kwiaty męskie; przekwitają one zwykle już na przełomie kwietnia i maja lub na początku maja.
![]() |
← Kotkowate, luźno zwisające kwiato- stany męskie dębu bezszypułkowego są podobne do występujących u dębu szypułkowego. ↓ Drobne, czerwonawe kwiaty żeńskie w odróżnieniu od dębu szypułkowego są siedzące lub umieszczone na bardzo krótkich szypułkach. ![]() |
![]() |
Tzw. żołędzie - groniasto skupione po 1-6 sztuk na wierzchołkach pędów podługowato-owalne orzechy o wymiarach 2-3 x 1-1.5cm (nieco bardziej krępe niż u dębu szypułkowego), osadzone w półokrągłych miseczkach, początkowo zielone, po dojrzeniu jednolicie ciemnobrunatne, zarówno niedojrzałe jak i dojrzałe bez podłużnych ciemnych pasków (różnica w stosunku do dębu szypułkowego!), umieszczone na bardzo krótkich (zawsze krótszych niż ogonek liściowy) szypułkach lub wręcz siedzące (stąd nazwa; jest to najważniejsza różnica w stosunku do dębu szypułkowego!). Okres dojrzewania owoców: IX-X. Żołędzie opadają zaraz po dojrzeniu.
Żołędzie dębu bezszypułkowego są siedzące lub osadzone na bardzo krótkich szypułkach (ważna cecha rozpoznawcza!). Młode, pękate żołędzie tworzą gęste pęczki i są żywozielone, po dojrzeniu natomiast stają się ciemnobrunatne. |
![]() |
![]() |
|
![]() |
![]() |
![]() |
Nieco lżejsze, bardziej miękkie i łatwiejsze w obróbce od drewna dębu szypułkowego, poza tym bardzo do niego podobne.
![]() |
█ Na dębie bezszypułkowym (podobnie jak zresztą jak i na dwóch pozostałych naszych dębach - szypułkowym i omszonym) prawie w ogóle nie występuje jemioła.
![]() |