♦ Niewysokie, krępe drzewo liściaste o krótkim i grubym pniu oraz bardzo gęstej, zwykle kulistej koronie. |
♦ Liście eliptyczne, głęboko pierzasto powcinane (do wrębnych), ciemnoniebieskawozielone (z daleka drzewo wydaje się szaroniebieskawozielone). |
♦ (Kremowo)białe, drobne kwiaty w gęstych podbaldachach, niezbyt przyjemnie pachnące. |
♦ Jarzębina - baldachowate owocostany z małymi, elipsoidalnymi, jaskrawo pomarańczowoczerwonymi owocami (podobnymi do "zwyczajnej" jarzębiny jednak nieco większymi). |
♦ W Polsce jarząb szwedzki posiada bardzo niewiele naturalnych stanowisk. Wszystkie one są zlokalizowane na środkowo-zachodnim wybrzeżu. |
█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.
Niewysokie drzewo liściaste o krępym pniu oraz gęstej i zwartej, niemal regularnie kulistej koronie. Jak sama nazwa wskazuje, jarząb szwedzki pochodzi ze Skandynawii. W Polsce jego stanowiska naturalne są ograniczone do niewielkiego obszaru zlokalizowanego na wybrzeżu Bałtyku, gdzie drzewo to podlega ścisłej ochronie. Poza typowymi dla całego rodzaju baldachowatymi owocostanami złożonymi z jabłkowatych, błyszczącoczerwonych owocków (prawie identycznych jak u jarząba pospolitego), jarząb szwedzki wyróżnia się przede wszystkim nietypowym kształtem i zabarwieniem liści. Liście te są pojedyncze, a na ich eliptycznym obrysie występują symetryczne, mniej lub bardziej powcinane klapy. Zwykle wcięcia pomiędzy klapami nie są bardzo głębokie, jednak czasami ma to miejsce i wtedy liście przyjmują formę niemal pierzasto-sieczną. Także kolor liści jest nietypowy - szaro-zielono-niebieskawy. Powoduje on, że z pewnej odległości drzewo wydaje się wyraźnie ciemniejsze i bardziej matowe od otaczających je drzew innych gatunków.
Z powodu wymienionych atutów dekoracyjnych, a także z uwagi na dużą odporność na zanieczyszczenia powietrza, jarząb szwedzki staje się ostatnio w Polsce coraz bardziej popularnym drzewem ozdobnym. Jest sadzony praktycznie na terenie całego kraju (zwłaszcza w miastach), a jego zdziczałe formy można coraz częściej znaleźć w lasach i zadrzewieniach śródpolnych poza obszarem naturalnego występowania.
Systematyka |
Jeden z rodzimych w Polsce gatunków jarząba, na stanowiskach naturalnych jednak bardzo rzadki i podlegający tam ścisłej ochronie (wpisany do "Polskiej czerwonej księgi roślin"). Jest naturalnym mieszańcem jarząbów pospolitego i mącznego, powstałym w okresie polodowcowym.
![]() |
Zasięg.
Ograniczony do krajów nadbałtyckich, głównie skandynawskich (stąd nazwa), w Polsce przebiega jego południowa granica.
Jarząb szwedzki należy do najrzadszych drzew występujących w Polsce w stanie naturalnym; rośnie on tylko w kilku ograniczonych
zasięgach na wybrzeżu Bałtyku, dokładnie między Gdańskiem a Kołobrzegiem.
Biotop.
Lasy liściaste.
Preferencje.
Drzewo posiada niewielkie wymagania glebowe1, ale potrzebuje dużej ilości ciepła i światła2,
wykazuje znaczną odporność na zanieczyszczenia środowiska.
Długość życia i tempo wzrostu.
Drzewo krótkowieczne, stosunkowo wolno rosnące. Osiąga wiek 100-120(200) lat. Tempo wzrostu 30-60cm/rok.
█
Jak podaje przewodnik NAJSTARSZE DRZEWA W POLSCE C. Pacyniaka z 1992 r., najstarszy w Polsce jarząb szwedzki
rósł w miejscowości Salino w gm. Gniewino w woj. pomorskim i liczył ponad 220 lat. Drzewo to jednak prawdopodobnie
już nie istnieje.
__________________________________
1) Na uboższych glebach przyjmuje czasami formę krzewiastą.
2) Jarząb szwedzki wymaga jeszcze pełniejszego nasłonecznienia niż jarząb pospolity.
![]() |
Coraz częściej sadzone (zwłaszcza w miastach) drzewo ozdobne.
![]() |
Pokrój. Niewielkie drzewo liściaste o krępym pniu i kulistej, zwartej koronie.
Rozmiary.
Wysokość 10-15(20)m. Średnica pnia 0.5-0.7(1)m.
█
Wg słynnego przewodnika C. Pacyniaka z 1992 r. NAJSTARSZE DRZEWA W POLSCE, najgrubszy (i najstarszy) w Polsce jarząb szwedzki
rósł w miejscowości Salino, w gm. Gniewino w woj. pomorskim i posiadał pień o obwodzie 4.40m (Φ ok. 140cm).
Autorowi strony, pomimo poszukiwań w 2014 r., nie udało się jednak odnaleźć tego drzewa, podobnie zresztą jak nie udało się to
najwybitniejszemu polskiemu tree-hunterowi oraz autorowi wspaniałych albumów o drzewach Krzysztofowi Borkowskiemu.
Wszystko wskazuje na to, że rekordowy jarząb już nie istnieje. Jedne z najwyższych jarząbów szwedzkich rosną wg przewodnika C. Pacyniaka
w Gliwicach, gdzie osiągają 20m wysokości.
Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.
Szczegóły pokroju.
Pień krótki i gruby.
Korona regularnie kulista lub jajowata, zwarta, bardzo gęsto ugałęziona.
Konary grube i silne, wyprostowane, ukośnie wzniesione.
![]() |
Jarząb szwedzki to niewysokie drzewo liściaste o krępym pniu i kulistej, gęsto ugałęzionej koronie. |
Więcej... |
![]() |
Więcej... |
![]() |
System korzeniowy głęboki, sercowaty, wytrzymały.
![]() |
Kora szara do ciemnoszarej, często z delikatnym srebrzystym nalotem, gładka i lekko błyszcząca, jedynie u starych drzew może być płytko spękana i miejscami łuszczyć się cienkimi pasemkami. Młode pędy zielonkawe lub brązowawe, wiosną i do połowy lata filcowato owłosione, potem nagie i czasem pokryte białawym nalotem. Pąki mieszane, jajowate, na końcu zaostrzone, długości 6-8mm, czerwonobrązowe do ciemnobrunatnych (po stronie zacienionej zielonkawe), biało owłosione na brzegach łusek, lepkie, boczne wyraźnie mniejsze niż wierzchołkowe.
![]() Kora jarząba szwedzkiego jest zawsze stosunkowo gładka. |
Więcej... |
![]() |
Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka o zmiennym kształcie, najczęściej eliptyczna o wymiarach 6-12 x 5-7cm, dość symetrycznie pierzasto klapowana (w dolnej części czasem pierzasto wrębna), z 4-7 parami tępych klap, na brzegu nieregularnie piłkowana, z góry intensywnie ciemnozielona do (szaro)niebieskozielonej, mniej lub bardziej błyszcząca, od spodu pokryta jasnoszarym, filcowatym owłosieniem (czasem zanikającym). Unerwienie blaszki z 5-8 parami nerwów bocznych i wyraźnie odstającym na spodzie nerwem głównym. Ustawienie: skrętoległe na 1-3cm ogonkach. Okres występowania: IV/V-X. Liście rozwijają się na przełomie kwietnia i maja, nieco później niż u jarząba pospolitego. Jesienią przebarwiają się na kolor żółty do brązowego.
Owoce i nasiona
Nieduże, jabłkowate owocki zebrane w baldachowate owocostany.
Pojedyncze owocki elipsoidalne lub kulistawe, o rozmiarach do 1.5 x 1cm.
(nieco większe niż u jarząba pospolitego)
posiadają efektowny, pomarańczowoczerwony kolor, który przyciąga liczne ptaki
roznoszące nasiona.
Baldachowate owocostany jarząbu szwedzkiego są złożone z małych, jabłkowatych, pomarańczowoczerwonych owocków. Są one podobne do "zwykłej jarzębiny", jednak nieco większe. |
![]() |
W Skandynawii wykorzystywane w stolarstwie.
![]() |