█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Rodzaj obejmujący różnej wielkości zimozielone krzewy iglaste, rzadziej niewielkie drzewa. Charakteryzuje się ogromną różnorodnością form - znajdziemy tu zarówno niewielkie, płożące się po ziemi i tworzące rozległe "dywany" krzewinki, jak i najbardziej typowe w uprawie formy krzewiaste o rozmaitych pokrojach (kolumnowe, stożkowate, wazowate, kopułowate itp.), a nawet kilka wysokich drzew o regularnej budowie. Igły jałowców mogą być dwojakiej postaci: płaskich i kłujących szpilek wyrastających przeważnie w okółkach po 3 sztuki albo drobnych, nakrzyżległych łusek ściśle przylegających do pędu. Zabarwienie igieł jest zróżnicowane. Dominują oczywiście różne odcienie zieleni, ale istnieje wiele odmian o igłach niebieskich, a nawet żółtych. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech jałowców są mięsiste szyszkojagody, zbudowane z kilku nasion otoczonych przez zamkniętą, mięsistą osnówkę (są one tworzone w miejsce występujących u ogromnej większości drzew iglastych zdrewniałych szyszek).

Jako jedne z ulubionych roślin ogrodników, jałowce doczekały się bardzo dużej liczby odmian ozdobnych, różniących się między sobą wielkością, pokrojem, barwą igieł i szyszkojagód itp. Wraz z odmianami ozdobnymi innych krzewów i drzew iglastych (np. żywotników i cyprysików) tworzą one wspólnie grupę tzw. iglaków, które poza funkcjami typowo dekoracyjnymi są często używane do budowy zimozielonych żywopłotów.

Rodzaj jałowiec obejmuje około 60 gatunków, z których do tej pory wyhodowano ponad 400 odmian. Gatunki te i odmiany wykazują mocne tendencje do krzyżowania się i tworzą dużą liczbę trudnych do rozróżnienia mieszańców. W Polsce w stanie naturalnym występuje jałowiec pospolity (J. communis) oraz bardzo rzadki, rosnący tylko w Pieninach reliktowy jałowiec sabiński (J. sabina). Ten ostatni gatunek to pokładający się krzew o ściśle przylegających do pędu łuskowatych igłach i nieprzyjemnym zapachu wydzielanym z powodu obecności w jego tkankach substancji o nazwie sabinol.

Z innych gatunków na uwagę zasługuje m.in. jałowiec fenicki (J. phoenicea) - krzew ze ściśle przylegającymi łuskami oraz brązowymi, skórzastymi szyszkojagodami. Nietypowy pod względem formy wzrostu i osiąganych rozmiarów jest jeden z największych jałowców - jałowiec wirginijski (J. virginiana). Ma on postać dużego, osiągającego nawet 30m wysokości drzewa iglastego o kolumnowym pokroju. Gatunek ten tworzy (nawet w obrębie tego samego osobnika) dwa typy igieł: szpilkowate i łuskowate. Jeszcze większy od wirginijskiego jest jałowiec pestkowaty (J. drupacea). Drzewo to może dorastać nawet do 40m wysokości i 1m średnicy pnia, a jego regularna korona jest typowa dla większości dużych drzew iglastych. Dodatkową ciekawą cechą jałowca pestkowatego są jego osiągające 2cm średnicy szyszkojagody (największe w ramach rodzaju). Z kolei żyjący w Kaliforni jałowiec zachodni (J. occidentalis) może się pochwalić niezwykłą długowiecznością - niektóre jego osobniki liczą grubo ponad 2000 lat!

  Występowanie

Zasięg. Bardzo zróżnicowane obszary półkuli północnej: od arktycznych po tropikalne.
Biotop. Od niżu po góry, najczęściej na słonecznych, skalistych zboczach, wrzosowiskach, łąkach itp.
Preferencje. Rośliny o bardzo małych wymaganiach glebowych (jednych z najmniejszych spośród drzew iglastych!), wyjątkowo światłolubne (nie znoszące zacienienia), odporne na mróz i suszę.
Długość życia i tempo wzrostu. Rośliny długowieczne, wolno rosnące. Jednym z najdłużej żyjących jest jałowiec zachodni (J. occidentalis); okaz tego gatunku rosnący w Sierra Nevada w stanie Kalifornia osiągnął wiek 2680 lat! Także J. scopulorum może dożywać 2000 lat. Natomiast rodzimy w Polsce jałowiec pospolity zwykle nie przekracza 150 lat.

  Zastosowanie

Jałowce wraz z innymi iglakami należą do jednych z najpopularniejszych roślin ozdobnych. Igły i szyszkojagody jałowców posiadają cenne właściwości lecznicze i są używane do produkcji licznych leków przeciwko artretyzmowi, cukrzycy i nadczynności tarczycy. Drewno jałowców, ze względu na swój specyficzny aromat, jest używane do wędzenia wyrobów mięsnych i ryb. Szyszkojagody wykorzystuje się czasami przy produkcji wódek (np. jałowcówki i ginu), nalewek, syropów oraz win.

  Pokrój

Niezwykle zróżnicowany, zależny od gatunku i odmiany (patrz opis ogólny). W większości są to różnej wielkości krzewy (najczęściej stojące o kolumnowej lub stożkowatej koronie, rzadziej płożące - np. j. płożący J. horizontalis), ale wyjątkowo zdarzają się też wysokie drzewa, takie jak np. pochodzący z Azji Mniejszej jałowiec pestkowaty (J. drupacea). To okazałe drzewo o regularnym, stożkowatym pokroju osiąga nawet do 40m wysokości i 1m średnicy pnia, co czyni je największym przedstawicielem rodzaju Juniperus.

  Korzenie

System korzeniowy niezbyt głęboki, za to szeroki i mocno rozgałęziony, przy tym delikatny (należy uważać przy przesadzaniu!).

  Kora

Czerwonobrunatna do szarobrunatnej, najczęściej cienka i podłużnie łuszcząca się włóknami lub dużymi płatami.

  Pędy i pąki

Młode pędy zielonawe poprzez słomianożółte do czerwonawobrązowych, często prawie całkowicie ukryte pod gęstymi łuskami, po złamaniu aromatycznie pachną. Pąki szpiczasto-jajowate, okryte wieloma luźnymi, ostrokończystymi łuskami, jasnozielonawe do brązowawych.

Liście Szydlaste lub łuskowate. Szpilki (np. jałowiec pospolity) niewielkie, cienkie i płaskie, zaostrzone i bardzo kłujące, z góry zwykle ciemnozielone z jednym (rzadziej dwoma) szerokim, biegnącym po środku białym paskiem. Odmiany ozdobne mogą posiadać igły innego koloru, np. niebieskozielone lub żółte. Łuski (np. jałowce sabiński i fenicki) drobne, ściśle przylegające do pędu. Czasami obie formy igieł (szpilki i łuski) występują równocześnie na tej samej roślinie (np. jałowce wirginijski i wyniosły). Ustawienie: w okółkach po 3 lub nakrzyżległe, bezogonkowe. Okres występowania: cały rok (rośliny zimozielone). → Płaskie i kłujące (szydlaste) igły jałowca pospolitego posiadają na wierzchu szeroki, biały pasek. Wyrastają one w okółkach po 3 sztuki.

  Kwiaty

Rozdzielnopłciowe (bardzo rzadko obupłciowe), rozmieszczone dwupiennie (rzadko jednopiennie), wiatropylne. Kwiaty męskie pojedyncze, małe, jajowate, żółte. Kwiaty żeńskie bardzo niepozorne, w maleńkich, zielonych szyszeczkach. Okres kwitnienia: wiosna.

Owoce i nasiona Rośliny nie tworzące owoców (nagonasienne). Odpowiednikami owoców są tzw. szyszkojagody - niewielkie (5-20mm), kuliste lub jajowate utwory zbudowane w zależności od gatunku z 1-9 bezskrzydełkowych, posiadających żywiczne kieszonki nasion otoczonych przez zamkniętą, mięsistą osnówkę. Początkowo zielona osnówka w czasie dojrzenia efektownie się zabarwia (najczęściej na niebiesko lub czerwono) i w ten sposób wabi ptaki rozsiewające nasiona. Największe szyszkojagody tworzy jałowiec pestkowaty; osiagają one średnicę 2cm. Okres dojrzewania nasion: Szyszkojagody dojrzewają najczęściej jesienią w drugim lub trzecim roku. █ Z botanicznego punktu widzenia "owoce" jałowca to szyszkojagody, czyli mięsiste utwory powstałe ze zrośnięcia kilku łuskowatych owocolistków kwiatostanu żeńskiego i zawierające po kilka nasion. Innego typu, choć podobnie wyglądające kontenery nasion tworzą cisy - mają one postać nibyjagód powstałych z jednego owocolistka, a więc zawierających pojedyncze nasiono otoczone przez mięsistą, zwykle kubkowato otwartą z góry osnówkę. → Odpowiednikami szyszek są u jałowców tzw. szyszkojagody - przeważnie kuliste utwory zbudowane z kilku nasion otoczonych przez mięsistą osnówkę (obok szyszkojagody j. pospolitego).

  Drewno

W zależności od gatunku mlecznobiałe do czerwonobrunatnego (biel przeważnie biały, twardziel zdecydowanie ciemniejsza, często poprzerastana z bielem), średnio twarde, gęste, bardzo trwałe, aromatycznie pachnące.
█ Drewno jałowców wytwarza cenny, używany w medycynie olej.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2025 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)