█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Rodzaj średnich i dużych zimozielonych drzew iglastych o stożkowatym pokroju (często z przewisającym wierzchołkiem) oraz igłach w formie szpiczastych, mniej lub bardziej odstających łusek¹, posiadających na spodzie biały, woskowaty wzór. Gałązki cyprysików są zwykle płasko rozpostarte, a ich kuliste szyszki należą do najmniejszych spośród wszystkich drzew iglastych.
__________________________________
1) Wyjątkowo zdarzają się łuski przylegające i/lub niezaostrzone, np. u cyprysika tępołuskowego.

Cyprysiki pochodzą z ciepłych i wilgotnych rejonów Ameryki Północnej i wschodniej Azji, jednak ze względu na swoje walory dekoracyjne stały się popularnymi drzewami ozdobnymi w wielu innych częściach świata, w tym także w Europie i w Polsce. W Polsce uprawiana jest ogromna ilość rozmaitych odmian ozdobnych cyprysików różniących się między sobą wielkością, pokrojem, kształtem i zabarwieniem łusek itd. Wraz z odmianami ozdobnymi innych drzew i krzewów iglastych (np. żywotników, jałowców itp.) tworzą one grupę tzw. iglaków, które poza funkcjami typowo ozdobnymi są często używane do budowy zimozielonych żywopłotów. Wśród uprawianych w Polsce cyprysików dominują odmiany czterech gatunków: cyprysika groszkowego, Lawsona, nutkajskiego oraz tępołuskowego. Ich wadą w naszym klimacie jest duża wrażliwość na niskie temperatury, suszę i zanieczyszczenie powietrza. Powoduje to, że pomimo rozpowszechnienia w całym niemal kraju, pod względem częstości występowania cyprysiki wyraźnie ustępują mniej wymagającym od nich żywotnikom.
█ Cyprysiki są bardzo często mylone z podobnymi do nich żywotnikami, od których różnią się bardziej kulistymi szyszkami oraz ostrzejszymi, wyraźnie odstającymi od pędu łuskami, które dodatkowo u większości gatunków na spodniej stronie posiadają biały, woskowaty wzór (wyjątkiem jest tu cyprysik tępołuskowy). Wierzchołki dużych drzew wykazują ponadto tendencję do zwieszania się, czego nie obserwuje się u żywotników. Poza żywotnikami bardzo podobne do cyprysików (i jeszcze bliżej z nimi spokrewnione) są cyprysy.

Rodzaj cyprysik obejmuje 6(7) gatunków, z których żaden nie jest rodzimy w Polsce ani nawet w Europie. Do najczęściej uprawianych u nas gatunków należą pochodzące z zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej cyprysik Lawsona (Ch. lawsoniana - największa ilość odmian ozdobnych) i nutkajski (Ch. nootkatensis) oraz występujące naturalnie w Japonii cyprysik groszkowy (Ch. pisifera) i tępołuskowy (Ch. obtusa).
█ Jeden z najbardziej znanych gatunków cyprysika - cyprysik nutkajski formalnie nie należy już do tego rodzaju. Okazało się bowiem, że jest on dużo bliżej spokrewniony z odkrytym w 2002 r. w Wietnamie nowym rodzajem Xanthocyparis (złotocypr), utworzonym dla jedynego jego gatunku X. vietnamensis. Tak więc teoretycznie cyprysik nutkajski powinien się teraz nazywać Xanthocyparis nootkatensis. Jednak z powodu pewnych zaszłości nomenklaturowych, jego nową oficjalną nazwą jest Callitropsis nootkatensis.
█ Szczególnie interesujący z punktu widzenia systematyki jest cyprysik nutkajski. Gatunek ten krzyżuje się z cyprysem wielkoszyszkowym (Cupressus macrocarpa), w wyniku czego powstaje cyprysowiec Leylanda (Cupressocyparis leylandii) - jedyny międzyrodzajowy mieszaniec wsród drzew iglastych.

  Występowanie

Zasięg. 3 gatunki pochodzą z Ameryki Północnej (głównie zachodnie wybrzeże USA i Kanady), pozostałe 3(4) - ze wschodniej Azji.
Biotop. Lasy ciepłych i wilgotnych stref klimatycznych, najczęściej w dolinach rzek i w sąsiedztwie zbiorników wodnych.
Preferencje. Drzewa najlepiej rosnące na świeżych, próchniczych i wilgotnych glebach, światłolubne, wrażliwe na niskie temperatury i na zanieczyszczenia powietrza. Preferują ciepły i wilgotny, najlepiej morski klimat z dużą ilością opadów i wysoką wilgotnością powietrza. Z uprawianych w Polsce gatunków najbardziej odporny na mróz jest cyprysik nutkajski; gatunek ten posiada również stosunkowo niewielkie wymagania glebowe.
Długość życia i tempo wzrostu. Drzewa długowieczne, (bardzo) wolno rosnące. W zależności od gatunku osiągają wiek 300-600 lat.

  Zastosowanie

W Europie cyprysiki znajdują zastosowanie przede wszystkim jako ozdobne iglaki. Występują one jednak nieco rzadziej niż żywotniki (zwłaszcza zachodni), od których są bardziej wymagające, a za razem mniej odporne na zanieczyszczenia powietrza. Zaletą cyprysików w stosunku do żywotników jest zachowanie koloru (brak płowienia) igieł na zimę. Niektóre gatunki, jak np. cyprysik Lawsona, posiadają niebieskawe zabarwienie łusek, czego brak u żywotników. Drewno cyprysików tępołuskiego i groszkowego ze względu na bardzo dobre właściwości mechaniczne posiada duże znaczenie w przemyśle meblowym i budowlanym.

↑ Cechą charakterystyczną cyprysików jest często przewisający wierzchołek (na zdj. u cyprysika groszkowego).   Pokrój / Korzenie Pokrój. Średnie i duże drzewa iglaste o stożkowatej koronie zwieńczonej długim i cienkim, często przewisającym wierzchołkiem (różnica w stosunku do żywotników, u których wierzchołek jest prawie zawsze wyprostowany). W optymalnych warunkachna swoich stanowiskach naturalnych niektóre gatunki osiągają bardzo dużą wysokość. Jednym z takich gatunków jest posiadający wybitnie wąską i najczęściej ugałęzioną do samej ziemi koronę cyprysik Lawsona - w swojej ojczyźnie drzewo to może dorastać nawet do 60(-75)m (w Polsce do 25m). Gałązki cyprysików są przeważnie rozpostarte w jednej płaszczyźnie, czasami też zwisają na końcach (np. cyprysiki nutkajski i Lawsona). System korzeniowy płytki. → Cyprysik Lawsona posiada wąską koronę ugałęzioną od samej ziemi.

  Kora / Pędy i pąki

Kora czerwona do brunatnej, u starszych drzew spękana i łuszcząca się długimi, włóknistymi pasmami. Młode pędy cienkie, szczelnie ukryte pod łuskami. Gałązki najczęściej wachlarzowato rozpostarte w jednej płaszczyźnie.

  Liście

Bardzo małe szyszeczki cyprysików posiadają kulisty kształt. Najmniejsze tworzy cyprysik groszkowy (po lewej) - mają one wielkość ziarnka grochu. Szyszeczki c. Lawsona są pokryte białoniebieskawym nalotem (po prawej). Łuskowate (młodociane igiełkowate). Łuski zaostrzone, u większości gatunków mniej lub bardziej wyraźnie odstające od pędu, posiadają zwykle na spodniej stronie białe plamki lub linie. Zaostrzenie i odstawanie łusek oraz biały wzór na ich spodniej stronie są jednymi z cech odróżniających cyprysiki od bardzo podobnych do nich żywotników. Nie jest to jednak reguła bez wyjątków. Na przykład cyprysik tępołuskowy posiada niezaostrzone, ściśle przylegające do pędu łuski, upodabniające go do żywotników. Także łuski cyprysika Lawsona nie są wyraźnie ostrokończyste i przylegają (choć luźno) do pędu. Z kolei u cyprysika nutkajskiego ostrokończyste, luźno przylegające łuski nie mają na spodzie białego wzoru. Po roztarciu łuski cyprysików wydzielają przyjemny zapach. Ustawienie: nakrzyżległe. Okres występowania: cały rok (rośliny zimozielone). → / →→ Liście cyprysików mają postać łusek. U cyprysika groszkowego (→) są one ostrokończyste i mocno odstają od pędu, a na spodzie posiadają wyraźny, kredowobiały wzór. Cyprysik Lawsona (→→) posiada natomiast luźno przylegające do pędu, delikatnie zaostrzone łuski.   Kwiaty / Owoce i nasiona Kwiaty rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane w wyrastające na końcach gałązek bardzo drobne, jajowate lub maczugowate kwiatostany, żółte lub żółtobrązowawe (tylko u cyprysika Lawsona karminowoczerwone). Kwiaty żeńskie w nieco większych, zielonawych, żółtawych lub malinowoczerwonych szyszeczkach. Okres kwitnienia: IV-VIII. Owoce i nasiona. Drzewa nie tworzące owoców (rośliny nagonasienne). Szyszeczki bardzo małe, kuliste, złożone z (2)3-4(-7) ustawionych naprzeciw siebie par zdrewniałych, tarczkowatych łusek. Łuski posiadają na środku tarczki niewielki, ostry wyrostek. Na każdej łusce znajduje się 2-4(-5) drobnych, błoniasto oskrzydlonych nasion. Największe szyszeczki tworzy cyprysik nutkajski (mają one średnicę ok. 1cm), najmniejsze - cyprysik groszkowy (4-8mm). Okres dojrzewania nasion: jesień. Szyszki dojrzewają w pierwszym roku (z wyj. cyprysika nuktajskiego, u którego dojrzewają w drugim roku).

  Drewno

Posiada wąski, białawy biel i żółtoczerwoną lub brunatnoczerwoną twardziel, jego słoje są wąskie i wyraźne, jest bardzo trwałe, stosunkowo lekkie, cechuje się dobrymi właściwościami mechanicznymi oraz dużą odpornością na działanie grzybów i atmosfery. Zawiera duże ilości olejków eterycznych nadających mu specyficzny, ale bardzo przyjemny zapach (który jednak w większych stężeniach jest szkodliwy dla zdrowia). W/w cechy te powodują, że drewno cyprysików należy do bardzo cennych i znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle, głównie do produkcji wysokogatunkowych mebli i oklein oraz budowli wodnych a także w budownictwie.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2024 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)