GLAUKOCYSTOFITY (GLAUCOPHYTES) |
KRASNOROSTY (RHODOPHYTA) |
ZIELENICE (CHLOROPHYTA) |
MSZAKI (BRYOPHYTE) |
NACZYNIOWE (TRACHEOBIONTA) |
♦ Dawniej do królestwa roślin należały jeszcze bakterie i grzyby, które obecnie tworzą odrębne królestwa. |
█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.
Systematyka |
Najwyższy takson w świecie roślin. Obejmuje wszystkie znane, zarówno żyjące jak i wymarłe gatunki roślin, których liczbę szacuje
się na 350-400(500) tysięcy. Do tej pory zostało zidentyfikowanych prawie 290 tysięcy gatunków, z czego 260 tysięcy stanowią
rośliny nasienne (kwiatowe). Liczba nieodkrytych gatunków jest szacowana na co najmniej 50 tysięcy.
W podanej ogólnej liczbie roślin drzewa i krzewy stanowią około 10%; liczbę ich gatunków szacuje się na ponad 40 tysięcy.
Królestwo roślin dzieli się na ogromne podkrólestwo
roślin naczyniowych (inaczej lądowych - Tracheobionta),
obejmujące najwyżej rozwinięte rośliny, u których wykształciła się tkanka przewodząca wodę (w tym oczywiście wszystkie drzewa
i krzewy) oraz kilka niewielkich, prymitywnych gromad, zawierających rośliny wymagające do życia środowiska wodnego lub wodno-lądowego.
█
W systemie APG wyodrębnia się klad rośliny zielone
(Chloroplastida), zawierający zielenice (Chlorophyta) wraz z ramienicami (Charales) oraz ich potomków,
czyli rośliny lądowe.
█
Dawniej królestwo roślin definiowano jako wszystkie organizmy jedno- i wielokomórkowe o komórkach osłoniętych ścianami komórkowymi
lub zdolne do samożywności. Obejmowało ono zatem wszystkie organizmy żywe z wyjątkiem zwierząt. Obecnie organizmy cudzożywne zostały
wyłączone z królestwa roślin i przeniesione do nowych królestw, takich jak np. grzyby (Mycota, Mycetes, Fungus).
U niektórych roślin może wprawdzie występować cudzożywność (np. w formie saprofityzmu lub pasożytnictwa), ale w takim przypadku
jest to cecha wtórna.
Rys. 2.1. Podział organizmów żywych. |
Czym są rośliny |
ścianą komórkową (najczęściej celulozową). Samożywność zapewniają roślinom zawarte w ich komórkach chloroplasty zwane też ciałkami zieleni. Dzięki chloroplastom w komórkach roślin zachodzi jedna z najważniejszych w przyrodzie reakcji chemicznych - reakcja fotosyntezy: 6 H2O + 6 CO2 + światło = C6H12O6 + 6 O2 |
Doniosłość tej reakcji polega na tym, że prowadzi ona do zamiany substancji nieorganicznych (woda i dwutlenek węgla)
w substancje organiczne (glukoza). U ujęciu energetycznym fotosynteza jest biochemicznym procesem prowadzącym do zamiany energii
światła słonecznego na energię chemiczną związków organicznych (wiązań cząsteczkowych). Uboczny produkt fotosyntezy stanowi tlen -
pierwiastek posiadający kluczowe znaczenie dla życia na Ziemi. Jak widać z równania fotosyntezy, rośliny produkując tlen wiążą
równocześnie pobierany z atmosfery dwutlenek węgla. Znaczenie tego faktu także trudno przecenić.
Głównym organem roślin odpowiedzialnym za proces fotosyntezy są liście. Zawierają one największą ilość ciałek zieleni. |
Z wyprodukowanych cukrów, wody oraz substancji mineralnych zawartych w glebie, w komórkach roślin następuje produkcja bardziej skomplikowanych związków organicznych. Najważniejszymi z nich są białka stanowiące budulec wszelkich organizmów żywych. Ponadto w komórkach roślin produkowane są m.in. tłuszcze, które wraz z cukrami pełnią rolę zapasów energii. Rośliny odgrywają więc w przyrodzie niezwykle ważną rolę producentów. Są one jedynymi (poza niektórymi sinicami i bakteriami purpurowymi) organizmami żywymi będącymi w stanie przetworzyć substancje nieorganiczne w organiczne, przy okazji produkując tlen potrzebny do oddychania niemal wszystkim organizmom na Ziemi. U roślin wyżej uorganizowanych komórki tworzą tkanki i organy, które umożliwiają roślinom wykonywanie podstawowych czynności fizjologicznych takich jak odżywianie, oddychanie, wzrost, rozwój i rozmnażanie.
Należy podkreślić, że samożywność, a w szczególności posiadanie chlorofilu prowadzącego fotosyntezę nie determinuje przynależności danego organizmu do królestwa roślin. Nie wszystkie bowiem fotosyntezujące organizmy są roślinami (nie są nimi np. niektóre bakterie /w tym sinice/ oraz niektóre glony). Żeby to dokładniej wyjaśnić, trzeba spojrzeć na królestwo roślin niejako z góry, a więc z poziomu jeszcze wyższych jednostek systematycznych. Takimi jednostkami, mogącymi obejmować całe królestwa, są w biologii (już nie w botanice!) domeny. Wszystkie organizmy żywe dzielą się na trzy takie domeny: bakterie (Bacteria), archeowce (Archaea) i jądrowce (Eukarya). Podział ten można zamapować na inny, w pewnym sensie bardziej fundamentalny, dzielący wszystkie organizmy żywe na dwie główne grupy: organizmy bezjądrowe (Procaryota), tj. takie, których komórki nie zawierają jądra oraz jądrowe (Eucaryota) - o komórkach zawierających jądro komórkowe. Organizmy bezjądrowe są zgrupowane w jednym królestwie - Procaryota (inaczej Bacteriae), zwanym królestwem bakterii; należą do niego bakterie właściwe (Eubacteria, w tym m.in. sinice, krętki i promieniowce) oraz archeany (Archaea). W skład organizmów jądrowych (Eucaryota) wchodzą natomiast 4 królestwa: protistów (Protista), grzybów (Fungi), roślin (Plantae) i zwierząt (Animalia). W odróżnieniu od fotosyntezujących sinic i niektórych glonów, rośliny są organizmami jądrowymi (a więc zbudowanymi z komórek zawierających jądro komórkowe) i w zdecydowanej większości wielokomórkowymi. Rośliny jednokomórkowe lub mające postać kolonii komórek zdarzają się rzadko; przykładami są tu glaukocystofity (jeden z typów glonów), niektóre zielenice (tzw. pierwotne rośliny) i niektóre krasnorosty (glony morskie, które prócz chlorofilu zawierają także inne barwniki, m.in. czerwoną fikoerytrynę i niebieską fikocyjaninę); wszystkie wymienione grupy to w przeważającej większości rośliny wodne. Na szczególną uwagę z systematycznego punktu widzenia zasługują glony (Algae). Nie jest to takson, a pewna grupa organizmów, której przedstawiciele należą do trzech różnych królestw: bakterii (glony prokariotyczne - sinice), protistów (eugleniny, tobołki, chryzofity) oraz roślin (glaukocystofity, krasnorosty, zielenice). Wyżej wspomnieliśmy o glaukocystofitach, krasnorostach i zielenicach; rośliny naczyniowe zostaną dokładniej omówione w rozdziale poświęconym ich podkrólestwu. Na koniec kilka słów należy się zatem jeszcze jednej gromadzie wchodzącej w skład królestwa roślin - mszakom (Bryophyta). Tym bardziej, że jest to grupa obejmująca bardzo szczególne rośliny. Ich specyfika polega na tym, że stanowią ogniwo pośrednie pomiędzy plechowcami i organowcami, a także pomiędzy roślinami nienaczyniowymi i naczyniowymi. Mszaki były jednymi z pierwszych roślin, które "wyszły na ląd", choć, w związku z brakiem tkanek przewodzących i korzeni, wyjście to nie było całkowite. Mszaki są wprawdzie zróżnicowane na organy, ale budowa tych organów jest bardzo uproszczona. Zamiast korzeni, posiadają one małe i delikatne chwytniki, a do rozmnażania wymagają obecności wody; obie te cechy powodują, że mszaki mogą się rozwijać tylko w miejscach wilgotnych. Reasumując, mszaki stanowią bardzo ciekawe ogniwo pośrednie pomiędzy roślinami prymitywnymi i wysoko rozwiniętymi. Są to pod wieloma względami organizmy w pewnym sensie niekompletne, jak gdyby z jakiegoś powodu nagle zatrzymane w procesie ewolucji. |
Ze względu na wielokrotność występowania okresu rozwoju generatywnego rośliny dzielimy na monokarpiczne (występuje u nich tylko jeden cykl rozwojowy) oraz polikarpiczne (cykl rozwoju generatywnego występuje wielokrotnie; są to byliny, krzewy i drzewa). W zależności od typu budowy i trwałości łodygi, a także od cyklu rozwojowego, rośliny dzielimy na zielne (w tym jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie czyli byliny) oraz drzewiaste (w tym drzewa, krzewy i krzewinki). Nauka zajmująca się roślinami to botanika.