ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2013-06-30
Systematyka:
/ JĄDROWCE / PROTISTY - GRZYBY - ROŚLINY - ZWIERZęTA
Licznik odwiedzin:
Na Ziemi od:
~1 mld lat
KRÓLESTWO
ROŚLINY
(PLANTAE)
ang. PLANTS
inne nazwy: organizmy samożywne
Zawiera:
350-500 tysięcy
gatunków

Czym są rośliny
i ich cechy morfologiczne
Podkrólestwa, nadgromady, gromady:
GLAUKOCYSTOFITY (GLAUCOPHYTES)
KRASNOROSTY (RHODOPHYTA)
ZIELENICE (CHLOROPHYTA)
MSZAKI (BRYOPHYTE)
NACZYNIOWE (TRACHEOBIONTA)

Ciekawostki:
♦ Dawniej do królestwa roślin należały jeszcze bakterie i grzyby, które obecnie tworzą odrębne królestwa.
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

  Systematyka 

Najwyższy takson w świecie roślin. Obejmuje wszystkie znane, zarówno żyjące jak i wymarłe gatunki roślin, których liczbę szacuje się na 350-400(500) tysięcy. Do tej pory zostało zidentyfikowanych prawie 290 tysięcy gatunków, z czego 260 tysięcy stanowią rośliny nasienne (kwiatowe). Liczba nieodkrytych gatunków jest szacowana na co najmniej 50 tysięcy. W podanej ogólnej liczbie roślin drzewa i krzewy stanowią około 10%; liczbę ich gatunków szacuje się na ponad 40 tysięcy. Królestwo roślin dzieli się na ogromne podkrólestwo roślin naczyniowych (inaczej lądowych - Tracheobionta), obejmujące najwyżej rozwinięte rośliny, u których wykształciła się tkanka przewodząca wodę (w tym oczywiście wszystkie drzewa i krzewy) oraz kilka niewielkich, prymitywnych gromad, zawierających rośliny wymagające do życia środowiska wodnego lub wodno-lądowego.
█ W systemie APG wyodrębnia się klad rośliny zielone (Chloroplastida), zawierający zielenice (Chlorophyta) wraz z ramienicami (Charales) oraz ich potomków, czyli rośliny lądowe.
█ Dawniej królestwo roślin definiowano jako wszystkie organizmy jedno- i wielokomórkowe o komórkach osłoniętych ścianami komórkowymi lub zdolne do samożywności. Obejmowało ono zatem wszystkie organizmy żywe z wyjątkiem zwierząt. Obecnie organizmy cudzożywne zostały wyłączone z królestwa roślin i przeniesione do nowych królestw, takich jak np. grzyby (Mycota, Mycetes, Fungus). U niektórych roślin może wprawdzie występować cudzożywność (np. w formie saprofityzmu lub pasożytnictwa), ale w takim przypadku jest to cecha wtórna.

Podział organizmów żywych
Rys. 2.1. Podział organizmów żywych.

  Czym są rośliny

Rośliny to samożywne organizmy jądrowe, zarówno lądowe jak i wodne, zbudowane z komórek otoczonych sztywną
ścianą komórkową (najczęściej celulozową).
Samożywność zapewniają roślinom zawarte w ich komórkach chloroplasty zwane też
ciałkami zieleni. Dzięki chloroplastom w komórkach roślin zachodzi jedna z najważniejszych w przyrodzie reakcji chemicznych -
reakcja fotosyntezy:

  6 H2O + 6 CO2 + światło = C6H12O6 + 6 O2  

Doniosłość tej reakcji polega na tym, że prowadzi ona do zamiany substancji nieorganicznych (woda i dwutlenek węgla) w substancje organiczne (glukoza). U ujęciu energetycznym fotosynteza jest biochemicznym procesem prowadzącym do zamiany energii światła słonecznego na energię chemiczną związków organicznych (wiązań cząsteczkowych). Uboczny produkt fotosyntezy stanowi tlen - pierwiastek posiadający kluczowe znaczenie dla życia na Ziemi. Jak widać z równania fotosyntezy, rośliny produkując tlen wiążą równocześnie pobierany z atmosfery dwutlenek węgla. Znaczenie tego faktu także trudno przecenić.
█ Oczywiście oprócz w/w reakcji anabolicznych, prowadzących do zamiany substancji nieorganicznych w organiczne i dwutlenku węgla w tlen, rośliny dla wykonywania czynności życiowych muszą także oddychać, czyli spalać część wytworzonych substancji organicznych w celu pozyskania energii. Spalanie odbywa się z udziałem tlenu i prowadzi do rozkładu substancji organicznych i wytworzenia na powrót dwutlenku węgla i wody. Skala tego procesu, zwanego katabolizmem, jest jednak mała w porównaniu ze skalą anabolizmu. O ile fotosynteza może być prowadzona tylko przy użyciu światła słonecznego, to oddychanie roślin następuje przede wszystkim w nocy. Jednym z praktycznych aspektów tego faktu jest zalecenie otwierania na noc okien sypialni z dużą ilością roślin.


Głównym organem roślin odpowiedzialnym za proces fotosyntezy
są liście. Zawierają one największą ilość ciałek zieleni.

Z wyprodukowanych cukrów, wody oraz substancji mineralnych zawartych w glebie, w komórkach roślin następuje produkcja bardziej skomplikowanych związków organicznych. Najważniejszymi z nich są białka stanowiące budulec wszelkich organizmów żywych. Ponadto w komórkach roślin produkowane są m.in. tłuszcze, które wraz z cukrami pełnią rolę zapasów energii. Rośliny odgrywają więc w przyrodzie niezwykle ważną rolę producentów. Są one jedynymi (poza niektórymi sinicami i bakteriami purpurowymi) organizmami żywymi będącymi w stanie przetworzyć substancje nieorganiczne w organiczne, przy okazji produkując tlen potrzebny do oddychania niemal wszystkim organizmom na Ziemi. U roślin wyżej uorganizowanych komórki tworzą tkanki i organy, które umożliwiają roślinom wykonywanie podstawowych czynności fizjologicznych takich jak odżywianie, oddychanie, wzrost, rozwój i rozmnażanie.

Glony
Jednymi z najprymitywniejszych organizmów żywych są glony.

Należy podkreślić, że samożywność, a w szczególności posiadanie chlorofilu prowadzącego fotosyntezę nie determinuje przynależności danego organizmu do królestwa roślin. Nie wszystkie bowiem fotosyntezujące organizmy są roślinami (nie są nimi np. niektóre bakterie /w tym sinice/ oraz niektóre glony). Żeby to dokładniej wyjaśnić, trzeba spojrzeć na królestwo roślin niejako z góry, a więc z poziomu jeszcze wyższych jednostek systematycznych. Takimi jednostkami, mogącymi obejmować całe królestwa, są w biologii (już nie w botanice!) domeny. Wszystkie organizmy żywe dzielą się na trzy takie domeny: bakterie (Bacteria), archeowce (Archaea) i jądrowce (Eukarya). Podział ten można zamapować na inny, w pewnym sensie bardziej fundamentalny, dzielący wszystkie organizmy żywe na dwie główne grupy: organizmy bezjądrowe (Procaryota), tj. takie, których komórki nie zawierają jądra oraz jądrowe (Eucaryota) - o komórkach zawierających jądro komórkowe. Organizmy bezjądrowe są zgrupowane w jednym królestwie - Procaryota (inaczej Bacteriae), zwanym królestwem bakterii; należą do niego bakterie właściwe (Eubacteria, w tym m.in. sinice, krętki i promieniowce) oraz archeany (Archaea). W skład organizmów jądrowych (Eucaryota) wchodzą natomiast 4 królestwa: protistów (Protista), grzybów (Fungi), roślin (Plantae) i zwierząt (Animalia). W odróżnieniu od fotosyntezujących sinic i niektórych glonów, rośliny są organizmami jądrowymi (a więc zbudowanymi z komórek zawierających jądro komórkowe) i w zdecydowanej większości wielokomórkowymi. Rośliny jednokomórkowe lub mające postać kolonii komórek zdarzają się rzadko; przykładami są tu glaukocystofity (jeden z typów glonów), niektóre zielenice (tzw. pierwotne rośliny) i niektóre krasnorosty (glony morskie, które prócz chlorofilu zawierają także inne barwniki, m.in. czerwoną fikoerytrynę i niebieską fikocyjaninę); wszystkie wymienione grupy to w przeważającej większości rośliny wodne. Na szczególną uwagę z systematycznego punktu widzenia zasługują glony (Algae). Nie jest to takson, a pewna grupa organizmów, której przedstawiciele należą do trzech różnych królestw: bakterii (glony prokariotyczne - sinice), protistów (eugleniny, tobołki, chryzofity) oraz roślin (glaukocystofity, krasnorosty, zielenice). Wyżej wspomnieliśmy o glaukocystofitach, krasnorostach i zielenicach; rośliny naczyniowe zostaną dokładniej omówione w rozdziale poświęconym ich podkrólestwu. Na koniec kilka słów należy się zatem jeszcze jednej gromadzie wchodzącej w skład królestwa roślin - mszakom (Bryophyta). Tym bardziej, że jest to grupa obejmująca bardzo szczególne rośliny. Ich specyfika polega na tym, że stanowią ogniwo pośrednie pomiędzy plechowcami i organowcami, a także pomiędzy roślinami nienaczyniowymi i naczyniowymi. Mszaki były jednymi z pierwszych roślin, które "wyszły na ląd", choć, w związku z brakiem tkanek przewodzących i korzeni, wyjście to nie było całkowite. Mszaki są wprawdzie zróżnicowane na organy, ale budowa tych organów jest bardzo uproszczona. Zamiast korzeni, posiadają one małe i delikatne chwytniki, a do rozmnażania wymagają obecności wody; obie te cechy powodują, że mszaki mogą się rozwijać tylko w miejscach wilgotnych. Reasumując, mszaki stanowią bardzo ciekawe ogniwo pośrednie pomiędzy roślinami prymitywnymi i wysoko rozwiniętymi. Są to pod wieloma względami organizmy w pewnym sensie niekompletne, jak gdyby z jakiegoś powodu nagle zatrzymane w procesie ewolucji.

Ze względu na wielokrotność występowania okresu rozwoju generatywnego rośliny dzielimy na monokarpiczne (występuje u nich tylko jeden cykl rozwojowy) oraz polikarpiczne (cykl rozwoju generatywnego występuje wielokrotnie; są to byliny, krzewy i drzewa). W zależności od typu budowy i trwałości łodygi, a także od cyklu rozwojowego, rośliny dzielimy na zielne (w tym jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie czyli byliny) oraz drzewiaste (w tym drzewa, krzewy i krzewinki). Nauka zajmująca się roślinami to botanika.