█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Rodzaj obejmujący gatunki małych drzew liściastych (rzadziej krzewów), znanych przede wszystkim z wytwarzania bardzo charakterystycznych owoców - tzw. jabłek. Jabłka dziko rosnących odmian są najczęściej małe, zielonkawe, twarde i mają cierpki smak. Zupełnie inaczej wyglądają i smakują owoce uprawianych odmian szlachetnych jabłoni. Są one duże, często efektownie ubarwione, ale przede wszystkim bardzo smaczne i soczyste. Hodowcy wręcz prześcigają się w wynajdowaniu coraz to nowych odmian o jeszcze lepszych "parametrach" owoców. Dość powiedzieć, że tylko w przypadku jabłoni domowej odmian tych naliczono już kilkanaście tysięcy!

Jabłonie są najważniejszymi drzewami owocowymi strefy umiarkowanej i drugimi na świecie po cytrusach. Są to równocześnie jedne z najdłużej uprawianych przez człowieka roślin użytkowych; z wykopalisk wiadomo, że były uprawiane już w okresie neolitu. O specjalnej pozycji jabłoni i jej ważności dla człowieka świadczy wielość i waga znaczeń symbolicznych, które na przestrzeni wieków przypisywało się temu drzewu i jego owocom. Wiadomo chociażby, że jabłka z jednej strony symbolizują miłość, z drugiej - stanowią biblijny symbol "owocu zakazanego", sama jabłoń natomiast należy obok wierzby do ikon polskiego krajobrazu.
█ Jabłko ma wiele symbolicznych znaczeń; jedno z nich jest związane z biblią, która mówi, że zjedzenie tego owocu przez Adama było powodem wypędzenia go z raju wraz z Ewą. Legenda głosi, że ogryzek jabłka utkwił w gardle Adama i od tego czasu mężczyźni mają na szyi tzw. jabłko Adama.

Rodzaj jabłoń obejmuje około 40 gatunków, z których w Polsce w stanie naturalnym występuje tylko jeden - jabłoń dzika (M. sylvestris), zwana także "płonką". Obecnie płonka jest drzewem rzadko występującym, spotykanym czasami na skrajach lasów liściastych i w sródpolnych zaroślach. Do niedawna była ona uważana za jeden z głównych gatunków wyjściowych dla większości uprawianych w Europie odmian sadowniczych jabłoni i często stanowi(ła) podkładkę przy ich rozmnażaniu. Liczba wszystkich odmian uprawnych jabłoni jest ogromna - sięga ona kilkunastu tysięcy. Zdecydowana większość z nich łączy się w jeden zbiorowy gatunek o nazwie jabłoń domowa (M. domestica). Drzewa tego typu są rozmnażane prawie wyłącznie przez oczkowanie i szczepienie, przy czym jako podkładki stosuje się najczęściej odmiany naturalne kilku wybranych gatunków jabłoni (w Europie głównie dzikiej - M. sylvestris, jagodowej - M. baccata i śliwolistnej - M. prunifolia). Dawniej uważano, że uprawiane odmiany jabłoni domowej powstały wskutek krzyżowania ze sobą wielu gatunków naturalnych. Dzisiejszy stan wiedzy, oparty na badaniach DNA wskazuje jednak, że zdecydowana większość z nich pochodzi od jednego gatunku - jabłoni rajskiej (M. sieversii syn. M. pumila). Ten azjatycki gatunek charakteryzuje się między innymi bardzo dużymi (jak na dzikie jabłonie) owocami, których średnica może osiągać nawet 8cm, a także nietypowymi, bo klapowanymi liśćmi. Popularnym drzewem ozdobnym jest jabłoń purpurowa (M. xpurpurea). Główne walory dekoracyjne najczęściej spotykanych odmian tego gatunku to ciemnopurpurowe liście oraz kwitnące wcześnie na wiosnę, purpurowe kwiaty. Małe i niedobre w smaku owoce jabłoni purpurowej nie nadają się do spożycia.
█ Rozróżnianie odmian jabłoni jest wyjątkowo trudnym zadaniem z powodu ich ogromnej ilości i często niewielkich różnic morfologicznych. Bardzo trudno jest też odróżnić jabłoń dziką od zdziczałych form jabłoni domowej.
█ Filogenetycznie jabłonie są bardzo podobne do grusz (dawniej nawet były włączane do szeroko rozumianego rodzaju Pyrus), od których różnią się głównie szyjkami słupka zrośniętymi u podstawy, żółtymi pylnikami oraz brakiem komórek kamiennych w miąższu owoców.

  Występowanie

Zasięg. Strefa umiarkowana półkuli północnej, w tym Europa, Azja, Ameryka Północna i północna Afryka oraz subtropiki (głównie Indochiny). Biotop. Na stanowiskach naturalnych jabłonie występują generalnie rzadko. Rosną w dużym rozproszeniu, przeważnie na obrzeżach lasów, w zaroślach śródpolnych, na nieużytkach itp. Preferencje. Rośliny wymagające gleb wilgotnych, zasobnych i głębokich, najlepiej o zasadowym odczynie, światłolubne (choć znoszące lekkie zacienienie), zwykle odporne na mróz i suszę, jednak wrażliwe na silne wiatry i wiosenne przymrozki. Długość życia i tempo wzrostu. Jabłonie, podobnie jak większość uprawianych w sadownictwie drzew, charakteryzują się krótkowiecznością - żyją przeważnie tylko kilkadziesiąt lat. Formy naturalne są w większości przypadków drzewami rosnącymi bardzo wolno. Odmiany uprawne oraz mieszańce mogą rosnąć szybciej, jednak nawet w ich przypadku tempo wzrostu prawie nigdy nie przekracza 60cm/rok.

  Zastosowanie

Sztucznie uprawiane odmiany szlachetne jabłoni są jednymi z najważniejszych drzew w światowym sadownictwie. Ich owoce są smaczne i bardzo zdrowe, gdyż zawierają duże ilości witamin i soli mineralnych oraz rozpuszczalny w wodzie błonnik. Ze względu na kolorowe owoce i efektowne kwiaty (zwłaszcza pełnokwiatowych odmian ozdobnych) są również chętnie sadzone jako drzewa ozdobne. Drewno wielu gatunków jabłoni należy do wartościowych i jest czasami wykorzystywane w stolarstwie i tokarstwie. Drzewa miododajne.

Pokrój / Korzenie / Kora / Pędy i pąki Pokrój. Małe (4-12m) drzewa, rzadziej (tylko kilka gatunków) wysokie krzewy liściaste. Drzewa zwykle o nisko rozgałęzionym pniu i szerokiej koronie. Uprawiane odmiany sadownicze są zwykle jeszcze niższe od odmian naturalnych, a ich szeroka korona rozpościera się tak nisko, że obciążone owocami gałęzie często zwieszają się do samej ziemi. Taki pokrój znacznie ułatwia zbiór jabłek. System korzeniowy. W większości przypadków drzewa korzeniące się (bardzo) płytko i rozlegle. Kora szara do brunatnoszarej, łuskowato spękana. Młode pędy najczęściej początkowo gęsto owłosione, z czasem łysiejące. Krótkopędy czasami wyposażone w ciernie. Pąki mieszane, jajowate, zwykle owłosione. → Jabłonie to w większości niewielkie drzewa liściaste (na zdj. jabłoń domowa).

  Liście

Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka eliptyczna do owalno-jajowatej¹, długości 3-10(12)cm, na brzegu drobno piłkowana lub karbowana, od spodu w zależności od gatunku naga (np. jabłoń dzika) lub owłosiona (np. jabłoń domowa). Ustawienie: skrętoległe na średniej długości ogonkach. Okres występowania: liście opadają na zimę (z wyj. niektórych azjatyckich gatunków u nas jednak nie uprawianych).
__________________________________
1) Wyjątki stanowią m.in. posiadająca 3-7 klapowe liście, pochodząca z południowo-zachodniej Azji M. pumila oraz M. toringo z siecznymi liśćmi.

Kwiaty Kwiaty obupłciowe, owadopylne, zebrane na krótkopędach po kilka sztuk w baldaszki lub baldachgrona. Pojedyncze kwiaty dość duże - o średnicy 1.5-5cm, posiadają podwójny, 5-krotny, wolnopłatkowy okwiat. Płatki korony najczęściej białe z różowawoczerwonym odcieniem na zewnętrznej powierzchni, rzadziej purpurowe lub czerwone. Pręciki w liczbie 15-20(50), ustawione w okółkach, z żółtymi pylnikami. Słupek zazwyczaj 5-szyjkowy, dolny, owocolistki zrośnięte u podstawy (zalążnia dolna). Okres kwitnienia: IV-V (przeważnie wraz z rozwojem liści). → Białe od wewnątrz płatki kwiatów jabłoni na zewnętrznej stronie posiadają zwykle różowy lub czerwony odcień.

Owoce i nasiona Tzw. jabłka - w przybliżeniu kuliste twory zbudowane ze skórzastej, półprzezroczystej komory zawierającej nasiona oraz otoczającego ją grubego i soczystego miąższu okrytego cienką skórką. W odróżnieniu od gruszek dziko rosnących grusz, miąższ jabłek nie zawiera komórek kamiennych (lub ma ich bardzo mało). Komora nasienna jest podzielona na 5 gwiaździsto ułożonych części, z których każda zawiera 1-2 (rzadko 3) brązowe nasiona o kształtcie i rozmiarach przypominających kroplę wody. Owoce są osadzone na krótkich i dość grubych ogonkach. Ich wielkość i zabarwienie zależą od gatunku i odmiany. U większości dziko rosnących gatunków średnica owoców nie przekracza 3-4cm (jedne z najmniejszych tworzy jabłoń jagodowa M. baccata - ok. 1cm średnicy), tylko wyjątkowo może ona dochodzić do 6-8cm (M. pumila). Znacznie większe owoce tworzą sztucznie uprawiane odmiany jabłoni domowej. Tu średnica może przekraczać 10cm, a u niektórych odmian dochodzi ona nawet do 15cm! Okres dojrzewania owoców: (VI,VII)VIII-X(XI). Obfite kwitnienie i owocowanie co 2 lub 3 lata. █ Owoc jabłoni stanowi przykład tzw. owocu rzekomego, czyli takiego, w którego budowie obok zalążni uczestniczą także inne części kwiatu. W przypadku jabłoni taką częścią jest silnie rozrastające się dno kwiatowe, tworzące soczysty miąższ; pod względem objętościowym jest to zdecydowanie główna część owocu rzekomego. Mimo to właściwym owocem, powstającym ze zrośniętych owocolistków, jest znajdująca się w środku mała, skórzasta komora nasienna (patrz zdjęcie poniżej po prawej). → Owoce rzekome jabłoni domowej są duże i efektownie zabarwione.

  Drewno

Czerwonobrązowe, twarde i ciężkie, posiada ładne słoje i przyjemny, słodkawy zapach. Jest używane w stolarstwie i tokarstwie.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2025 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)