ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2025-02-17
Systematyka:
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / OKRYTONASIENNE / (ROSOPSIDA) / BOBOWCE /
BOBOWATE / Kłęk / kanadyjski - ...
Licznik odwiedzin:
Roślina trująca
Roślina (bardzo) światłolubna Roślina preferująca wilgotne gleby Roślina wybitnie mrozoodporna
GATUNEK
Kłęk kanadyjski
(Gymnocladus dioica)
ang. Kentucky coffeetree
inne nazwy: kłęk amerykański
Podobne gatunki:
Gatunek obcy
(USA, Kanada)
Drzewo liściaste
zrzucające liście
na zimę
Pokrój kopulasty,rozłożysty
H: 25-30m
Φ: 1-1.5m
Długość życia:
100-150lat
Tempo wzrostu:
zmienne
Biotop:
lasy, żyzne gleby
Kwiaty:
2-p., owadop.
VI
Dekor.:
wielkie, podwójnie pierzaste liście!!, oryginalny pokrój!!
Kłęk kanadyjski
Cechy charakterystyczne:
♦ Duże, rzadko ugałęzione drzewo,
bez cienkich gałązek.
Liście podwójnie pierzaste, ogromne - o rozmiarach nawet 100x70cm!
♦ Szerokie strąki z pastylkowatymi nasionami.
Szaroczarna, "osmalona" kora.
♦ Sztywne pędy grubości palca
mają pomarańczowy rdzeń,
ich końce każdego roku zasychają.
 
Ciekawostki:
♦ Kłęk ma jeden z najkrótszych sezonów wegetacji. Jego liście rozwijają się dopiero po połowie V, a opadają
już na początku X.
♦ Niezapłodnione kwiaty żeńskich osobników mogą rodzić małe, pozbawione nasion strąki.
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Bardzo dziękuję za wsparcie strony!
Miło mi poinformować, że wpłaty na zbiórkę osiągnęły poziom kosztów hostingu.
Ponieważ nie chcę zarabiać na stronie, do końca roku usuwam link do zbiórki.
Raz jeszcze wielkie dzięki!

W niniejszym opisie, oprócz źródeł opisanych na stronach Literatura i Linki, wykorzystano artykuł Kłęk amerykański (Gymnocladus dioica (L.) K.Koch) w Polsce autorstwa prof. Mieczysława Czekalskiego, prof. Władysława Danielewicza i mgr inż. Piotra Kicińskiego, który ukazał się na łamach Rocznika Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego z 2016 r.

Znana szkółka drzew Konieczko na swojej stronie internetowej (https://www.drzewa.com.pl/klek-kanadyjski.html) tak pisze o kłęku: "jest drzewem ogromnym, tajemniczym i majestatycznym". Nic dodać, nic ująć. Rzeczywiście, to pochdzące z Ameryki Północnej okazałe drzewo liściaste ma bardzo oryginalny, w sezonie egzotyczny, poza nim - nieco "surrealistyczny" wygląd. Uwagę zwracają głównie wielkie, podwójnie pierzaste liście kłęka. Ich długość może dochodzić do 1m, a szerokość do 70cm, przez co wyglądają jak ulistnione gałązki. Nie mniej ciekawie robi się wczesną jesienią, kiedy to te cytrynowożółte już wówczas "gałązki" opadają i odsłaniają unikalny pokrój drzewa z rzadko ugałęzioną koroną zbudowaną z nielicznych grubych, widlastych konarów i gałęzi przy całkowitym braku cienkich gałązek. To, w połączeniu z szaroczarną, jakgdyby osmaloną korą sprawia, że drzewo może niektórym wydawać się martwe z powodu podpalenia (czasami nawet zdarzało się, że z tego powodu zdrowe kłęki były omyłkowo wycinane przez służyby miejskie!). Trzeba tu dodać, że kłęk w nietypowy sposób buduje swoją koronę: drzewo początkowo szybko rośnie w górę i prawie się nie rozgałęzia, dopiero po kilku latach zaczyna konstruować koronę, która na starość stanie się rozłożysta, nisko osadzona i kopulasta.

  Systematyka 

Jedyny uprawiany w Europie gatunek kłęka.




Kłęk kanadyjski - zasięg
Zdjęcie pobrano z witryny angielskiej Wikipedii

  Występowanie

Zasięg. Pn.-wsch. obszary USA, dużo mniej licznie (zaledwie ok. 500 dorosłych drzew) w pd.-wsch. Kanadzie. Drzewo w naturze rzadkie, a nawet zagrożone. W Polsce drzewo rzadko spotykane, głównie na zachodzie kraju. Do uprawy w Europie kłęk kanadyjski został wprowadzony w Wielkiej Brytanii w 1748 r. Do Polski drzewo to dotarło na początku XIX w.
Biotop. Wilgotne lasy w dolinach rzek i wąwozach, na bogatych glebach, zwykle razem z orzechem czarnym, wiązowcem zachodnim, dębami czerwonym i błotnym, jesionem amerykańskim, klonem cukrowym i klonem jesieniolistnym. Występuje na wys. do ok. 600 m.n.p.m. Nie tworzy litych drzewostanów.
Preferencje. Preferuje gleby żyzne i wilgotne, gliniaste i gliniastopiaszczyste, próchniczne, jest światłolubny, dorosłe drzewa odporne na niskie temperatury (wytrzymują nawet -30*C; młode mogą przemarzać w Polsce, są też wrażliwe na wiosenne przymrozki), odporne także suszę i mocne wiatry, bardzo rzadko atakowane przez choroby i szkodniki.
Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo krótkowieczne, żyjące 100-150 lat, o zmiennym tempie wzrostu. Początkowo rośnie wolno, ale po osiągnięciu ok. 2m wysokości bardzo przyspiesza i przez kilka lat może przyrastać w tempie nawet ponad 1.5m/rok, następnie wzrost bardzo spowalnia.


  Zastosowanie

Drzewo głównie ozdobne, sadzone w parkach, ogrodach i rezydencjach, bardzo dekoracyjne: duże i rozłożyste, o oryginalnym pokroju, z egzotycznie wyglądającymi, ogromnymi, podwójnie pierzastymi liśćmi, efektowne zwłaszcza jako soliter. Drewno kłęka jest wykorzystywane w stolarce.


  Pokrój

Duże drzewo liściaste o nisko osadzonej, szerokiej i kopulastej, luźnej koronie. Charakterystyczną jego cechą jest rzadkie ugałęzienie, z grubymi i krótkimi konarami i gałęziami, bez cienkich gałązek.

Rozmiary. Wysokość do 25(30)m. Średnica pnia 1-1.5m.
█ Najwyższy notowany na świecie kłęk rośnie na terenie USA i mierzy 31.5m wysokości; podobnie szeroka jest jego korona! Najgrubszy i najwyższy w Polsce znany autorowi kłęk rósł na terenie Parku Zdrojowego w Busku-Zdroju; drzewo to posiadało pień o obwodzie 3.81m (Φ 1.21m) i mierzyło 26.6m wysokości (PG, 2012, laser). W 2014 r. zostało ono wycięte z powodu zagrożenia, jakie stwarzało z uwagi na zły stan zdrowotny, w szczególności wypróchnienie w odziomkowej części pnia. W/w praca prof. Czekalskiego wymienia 7 rosnących w naszym kraju kłęków o obwodzie pnia powyżej 3m; większość z nich mierzy ok. 20m wysokości. Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.

Szczegóły pokroju. Korona nisko osadzona ale wysoko wyniesiona, szeroka i kopulasta, luźna z powodu rzadkiego ugałęzienia. Poza konarami występują niezbyt liczne krótkie i grube gałęzie. Brak tu cienkich gałązek, którym trudno byłoby utrzymać ogromne liście. Młode drzewa prawie się nie rozgałęziają.

Kłęk kanadyjski - pokrój Kłęk kanadyjski - pokrój młodego drzewa
Kłęk kanadyjski to okazałe, często bardzo rozłożyste drzewo o nisko osadzonej, luźnej koronie
zbudowanej z rzadkich, grubych konarów i gałęzi
Młode drzewa przez pewnien czas
praktycznie się nie rozgałęziają,
rosnąc jedynie w górę

Kłęk kanadyjski - pokrój Kłęk kanadyjski - pokrój
Pokrój kłęka kanadyjskiego jest nietypowy ze względu na bardzo rzadkie ugałęzienie i brak cienkich gałęzi. W połączeniu z ciemną, jak gdyby "osmaloną" korą gałęzi
powoduje to, że drzewo zimą może niektórym wydawać się martwe.

Kłęk kanadyjski - pokrój Kłęk kanadyjski - pokrój

  Korzenie

System korzeniowy z silnym, głębokim korzeniem palowym oraz szeroko rozrastającymi się, grubymi i mięsistymi (choć słabo rozgałęzionymi) korzeniami bocznymi, daje liczne odrośla (także daleko od pnia).
█ Wg w/w artykułu prof. Czekalskiego, większość starych kłęków rosnących dziś w Polsce to odrośla korzeniowe jednych z pierwszych drzew posadzonych tu na początku XIX w.


  Kora

Ciemnoszara do szaroczarnej, gruba i łuskowato spękana.

Kłęk kanadyjski - młoda kora Kłęk kanadyjski - kora
Szaroczarna kora kłęka amerykańskiego jest gruba i głęboko spękana.
Spękania pojawiają się nawet u młodych, kilkuletnich drzew ().

  Pędy i pąki

Pędy słabo rozgałęzione, bardzo grube (grubości palca), młode lekko owłosione ale szybko łysiejące, roczne i 2-letnie pokryte sinym nalotem, starsze szarobrązowe, z licznymi przetchlinkami i dużymi, tarczowatymi bliznami liściowymi, rdzeń pomarańczowy. Końce pędów na zimę zasychają. Pąki drobne, kopulaste, nadległe, zagłębione w korze, okryte dwiema łuskami. Pąków szczytowych brak.

Kłęk kanadyjski - zasychające szczyty pędów Kłęk kanadyjski - zasychające szczyty pędów
Końce pędów kłęka kanadyjskiego każdego roku zasychają i w takim stanie utrzymują się na drzewie przez wiele lat.
Z tego powodu (jak i z uwagi na brak pąków szczytowych) przedłużenie pędu odbywa się z pąków bocznych.

Kłęk kanadyjski - pąki
Nadległe, drobne pąki kłęka mają kopulasty kształt.
Tworzą się one nad dużymi bliznami liściowymi.
Kłęk kanadyjski - rozwijające się liście
Grube i sztywne pędy kłęka są pokryte sinym nalotem.
Główna oś liścia rozwija się podobnie jak... wąż strażacki.

  Liście

Blaszkowate, podwójnie pierzastozłożone, bardzo duże - o łącznej długości nawet 1m i szerokości do 70cm (wyglądają jak gałązki), z (3)6-7(9) parami naprzeciwległych osi bocznych z siedzącymi, jajowatymi, na szczycie krótko zaostrzonymi, całobrzegimi listkami o długości 5-8cm. Na początku osi głównej zamiast 1-3 osi bocznych występują czasem pojedyncze, zwykle nieco większe listki. Okres występowania: V-X. Liście rozwijają się bardzo późno, zazwyczaj dopiero po połowie maja i są wtedy różowawe, zaczynają opadać już na przełomie września i października; powoduje to, że kłęk kanadyjski należy w Polsce do drzew o najkrótszym sezonie wegetacyjnym. Jesienią liście przebarwiają się na żółto. Zwykle najpierw opadają listki i część osi bocznych; ogołocone osie główne wraz z pozostałą częścią osi bocznych utrzymują się na drzewie dłużej.
Uwaga. Liście kłęka są trujące!

Kłęk kanadyjski - liście Kłęk kanadyjski - liście
Podwójnie pierzasto złożone liście kłęka kanadyjskiego osiągają ogromne rozmiary i wyglądają jak gałązki.

Kłęk kanadyjski - liście
Kłęk kanadyjski - liście Kłęk kanadyjski - liście
Jesienią liście kłęka przebarwiają się na pastelowy lub nieco bardziej jaskrawy żółty kolor.

Kłęk kanadyjski - osie liści
Ogołocone z listków osie główne wraz z częścią osi bocznych utrzymują się na drzewie
jeszcze przez pewien czas po opadnięciu listków, co nadaje drzewu osobliwy wygląd

  Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone dwupiennie (stąd nazwa gatunku dioica), tworzone zazwyczaj tylko w górnych partiach korony, zebrane na końcach tegorocznych pędów w szczytowe, stożkowate wiechy - żeńskie dł. do 25cm, męskie krótsze (do 10cm). Pojedyncze kwiaty promieniste, 5-płatkowe, o średnicy ok. 1.5cm, zielonkawobiałe, owłosione, przyjemnie pachnące, owadopylne i miododajne. Okres kwitnienia: VI (po rozwinięciu się liści).


  Owoce i nasiona

"Portmonetkowate", szerokie strąki z nasionami, długości 10-15(w ojczyźnie do 25)cm, szerokości 3.5-5cm i grubości ok. 1cm, ciemnoczerwone do brązowych z woskowym nalotem, grubościenne i twarde (skórzaste), osadzone na grubych, ok. 5cm ogonkach, pękają jednym szwem, otwierają się z trudem i niecałkowicie. W każdym strąku znajduje się kilka pastylkowatych, ciemnobrązowych, twardych nasion o średnicy ok. 2cm, zatopionych w słodkawym, "budyniowatym" miąższu. Okres dojrzewania owoców: X. Owoce wiszą do wiosny na drzewach, po czym opadają zamknięte i długo leżą na ziemi zanim zaczną się delikatnie otwierać. Drzewo zaczyna owocować w wieku ok. 10 lat. Obfite owocowanie przypada mniej więcej co 3 lata.
█ Zdolność kiełkowania nasion kłęka kanadyskiego w ojczyźnie jest bardzo wysoka - sięga 95-100%, jednak w Polsce prof. Czekalski szacuje ją na zaledwie 20% ze względu na stosunkowo niskie panujące u nas temperatury.
Uwaga. Surowe strąki i nasiona kłęka zawierają cytyzynę i są trujące! (także dla bydła) Po upieczeniu (min. 3 godziny w 65*C) są jednak jadalne. Prażone nasiona były stosowane jako surogat kawy.


  Drewno

Jasnobrązowe, ciężkie ale kruche, gruboziarniste, bardzo trwałe w kontakcie z ziemią, piękne po wypolerowaniu, stosowane w stolarstwie.


  Inne informacje


  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...