♦ Duże, rzadko ugałęzione drzewo, bez cienkich gałązek. |
♦ Liście podwójnie pierzaste, ogromne - o rozmiarach nawet 100x70cm! |
♦ Szerokie strąki z pastylkowatymi nasionami. |
♦ Szaroczarna, "osmalona" kora. |
♦ Sztywne pędy grubości palca mają pomarańczowy rdzeń, ich końce każdego roku zasychają. |
♦ Kłęk ma jeden z najkrótszych sezonów wegetacji. Jego liście rozwijają się dopiero po połowie V, a opadają już na początku X. |
♦ Niezapłodnione kwiaty żeńskich osobników mogą rodzić małe, pozbawione nasion strąki. |
█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.
W niniejszym opisie, oprócz źródeł opisanych na stronach Literatura i Linki, wykorzystano artykuł Kłęk amerykański (Gymnocladus dioica (L.) K.Koch) w Polsce autorstwa prof. Mieczysława Czekalskiego, prof. Władysława Danielewicza i mgr inż. Piotra Kicińskiego, który ukazał się na łamach Rocznika Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego z 2016 r.
Znana szkółka drzew Konieczko na swojej stronie internetowej (https://www.drzewa.com.pl/klek-kanadyjski.html) tak pisze o kłęku: "jest drzewem ogromnym, tajemniczym i majestatycznym". Nic dodać, nic ująć. Rzeczywiście, to pochdzące z Ameryki Północnej okazałe drzewo liściaste ma bardzo oryginalny, w sezonie egzotyczny, poza nim - nieco "surrealistyczny" wygląd. Uwagę zwracają głównie wielkie, podwójnie pierzaste liście kłęka. Ich długość może dochodzić do 1m, a szerokość do 70cm, przez co wyglądają jak ulistnione gałązki. Nie mniej ciekawie robi się wczesną jesienią, kiedy to te cytrynowożółte już wówczas "gałązki" opadają i odsłaniają unikalny pokrój drzewa z rzadko ugałęzioną koroną zbudowaną z nielicznych grubych, widlastych konarów i gałęzi przy całkowitym braku cienkich gałązek. To, w połączeniu z szaroczarną, jakgdyby osmaloną korą sprawia, że drzewo może niektórym wydawać się martwe z powodu podpalenia (czasami nawet zdarzało się, że z tego powodu zdrowe kłęki były omyłkowo wycinane przez służyby miejskie!). Trzeba tu dodać, że kłęk w nietypowy sposób buduje swoją koronę: drzewo początkowo szybko rośnie w górę i prawie się nie rozgałęzia, dopiero po kilku latach zaczyna konstruować koronę, która na starość stanie się rozłożysta, nisko osadzona i kopulasta.
Systematyka |
Jedyny uprawiany w Europie gatunek kłęka.
![]() |
Duże drzewo liściaste o nisko osadzonej, szerokiej i kopulastej, luźnej koronie. Charakterystyczną jego cechą jest rzadkie ugałęzienie, z grubymi i krótkimi konarami i gałęziami, bez cienkich gałązek.
Rozmiary.
Wysokość do 25(30)m. Średnica pnia 1-1.5m.
█
Najwyższy notowany na świecie kłęk rośnie na terenie USA i mierzy 31.5m wysokości; podobnie szeroka jest jego korona!
Najgrubszy i najwyższy w Polsce znany autorowi kłęk rósł na terenie Parku Zdrojowego w Busku-Zdroju;
drzewo to posiadało pień o obwodzie 3.81m (Φ 1.21m) i mierzyło 26.6m
wysokości (PG, 2012, laser).
W 2014 r. zostało ono wycięte z powodu zagrożenia, jakie stwarzało z uwagi na zły stan zdrowotny, w szczególności wypróchnienie w odziomkowej części pnia.
W/w praca prof. Czekalskiego wymienia 7 rosnących w naszym kraju kłęków o obwodzie pnia powyżej 3m; większość z nich mierzy ok. 20m wysokości.
Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.
Szczegóły pokroju. Korona nisko osadzona ale wysoko wyniesiona, szeroka i kopulasta, luźna z powodu rzadkiego ugałęzienia. Poza konarami występują niezbyt liczne krótkie i grube gałęzie. Brak tu cienkich gałązek, którym trudno byłoby utrzymać ogromne liście. Młode drzewa prawie się nie rozgałęziają.
![]() |
![]() |
Kłęk kanadyjski to okazałe, często bardzo rozłożyste drzewo o nisko osadzonej, luźnej koronie zbudowanej z rzadkich, grubych konarów i gałęzi |
Młode drzewa przez pewnien czas praktycznie się nie rozgałęziają, rosnąc jedynie w górę |
![]() |
![]() |
Pokrój kłęka kanadyjskiego jest nietypowy ze względu na bardzo rzadkie ugałęzienie i brak cienkich gałęzi. W połączeniu z ciemną, jak gdyby "osmaloną" korą gałęzi powoduje to, że drzewo zimą może niektórym wydawać się martwe. |
![]() |
![]() |
![]() |
System korzeniowy z silnym, głębokim korzeniem palowym oraz szeroko rozrastającymi się, grubymi i mięsistymi (choć słabo rozgałęzionymi) korzeniami bocznymi,
daje liczne odrośla (także daleko od pnia).
█
Wg w/w artykułu prof. Czekalskiego, większość starych kłęków rosnących dziś w Polsce to odrośla korzeniowe jednych z pierwszych drzew posadzonych tu na początku XIX w.
![]() |
Ciemnoszara do szaroczarnej, gruba i łuskowato spękana.
![]() |
![]() |
Szaroczarna kora kłęka amerykańskiego jest gruba i głęboko spękana. Spękania pojawiają się nawet u młodych, kilkuletnich drzew (←). |
![]() |
Pędy słabo rozgałęzione, bardzo grube (grubości palca), młode lekko owłosione ale szybko łysiejące, roczne i 2-letnie pokryte sinym nalotem, starsze szarobrązowe, z licznymi przetchlinkami i dużymi, tarczowatymi bliznami liściowymi, rdzeń pomarańczowy. Końce pędów na zimę zasychają. Pąki drobne, kopulaste, nadległe, zagłębione w korze, okryte dwiema łuskami. Pąków szczytowych brak.
![]() |
![]() |
Końce pędów kłęka kanadyjskiego każdego roku zasychają i w takim stanie utrzymują się na drzewie przez wiele lat. Z tego powodu (jak i z uwagi na brak pąków szczytowych) przedłużenie pędu odbywa się z pąków bocznych. |
![]() Nadległe, drobne pąki kłęka mają kopulasty kształt. Tworzą się one nad dużymi bliznami liściowymi. |
![]() Grube i sztywne pędy kłęka są pokryte sinym nalotem. Główna oś liścia rozwija się podobnie jak... wąż strażacki. |
![]() |
Blaszkowate, podwójnie pierzastozłożone, bardzo duże - o łącznej długości nawet 1m i szerokości do 70cm (wyglądają jak gałązki),
z (3)6-7(9) parami naprzeciwległych osi bocznych z siedzącymi, jajowatymi, na szczycie krótko zaostrzonymi, całobrzegimi listkami
o długości 5-8cm. Na początku osi głównej zamiast 1-3 osi bocznych występują czasem pojedyncze, zwykle nieco większe listki.
Okres występowania:
V-X. Liście rozwijają się bardzo późno, zazwyczaj dopiero po połowie maja i są wtedy różowawe, zaczynają opadać już na przełomie września i października;
powoduje to, że kłęk kanadyjski należy w Polsce do drzew o najkrótszym sezonie wegetacyjnym. Jesienią liście przebarwiają się na żółto.
Zwykle najpierw opadają listki i część osi bocznych; ogołocone osie główne wraz z pozostałą częścią osi bocznych utrzymują się na drzewie dłużej.
█
Uwaga. Liście kłęka są trujące!
![]() |
![]() |
Podwójnie pierzasto złożone liście kłęka kanadyjskiego osiągają ogromne rozmiary i wyglądają jak gałązki. |
![]() |
![]() |
![]() |
Jesienią liście kłęka przebarwiają się na pastelowy lub nieco bardziej jaskrawy żółty kolor. |
![]() |
Ogołocone z listków osie główne wraz z częścią osi bocznych utrzymują się na drzewie jeszcze przez pewien czas po opadnięciu listków, co nadaje drzewu osobliwy wygląd |
![]() |
Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone dwupiennie (stąd nazwa gatunku dioica), tworzone zazwyczaj tylko w górnych partiach korony, zebrane na końcach tegorocznych pędów w szczytowe, stożkowate wiechy - żeńskie dł. do 25cm, męskie krótsze (do 10cm). Pojedyncze kwiaty promieniste, 5-płatkowe, o średnicy ok. 1.5cm, zielonkawobiałe, owłosione, przyjemnie pachnące, owadopylne i miododajne. Okres kwitnienia: VI (po rozwinięciu się liści).
![]() |
"Portmonetkowate", szerokie strąki z nasionami, długości 10-15(w ojczyźnie do 25)cm, szerokości 3.5-5cm i grubości ok. 1cm, ciemnoczerwone do brązowych z woskowym nalotem,
grubościenne i twarde (skórzaste), osadzone na grubych, ok. 5cm ogonkach, pękają jednym szwem, otwierają się z trudem i niecałkowicie.
W każdym strąku znajduje się kilka pastylkowatych, ciemnobrązowych, twardych nasion o średnicy ok. 2cm, zatopionych w słodkawym, "budyniowatym" miąższu.
Okres dojrzewania owoców:
X. Owoce wiszą do wiosny na drzewach, po czym opadają zamknięte i długo leżą na ziemi zanim zaczną się delikatnie otwierać. Drzewo zaczyna owocować w wieku ok. 10 lat.
Obfite owocowanie przypada mniej więcej co 3 lata.
█
Zdolność kiełkowania nasion kłęka kanadyskiego w ojczyźnie jest bardzo wysoka - sięga 95-100%, jednak w Polsce prof. Czekalski szacuje ją na zaledwie 20%
ze względu na stosunkowo niskie panujące u nas temperatury.
█
Uwaga. Surowe strąki i nasiona kłęka zawierają cytyzynę i są trujące! (także dla bydła) Po upieczeniu (min. 3 godziny w 65*C) są jednak jadalne.
Prażone nasiona były stosowane jako surogat kawy.
![]() |
Jasnobrązowe, ciężkie ale kruche, gruboziarniste, bardzo trwałe w kontakcie z ziemią, piękne po wypolerowaniu, stosowane w stolarstwie.
![]() |
![]() |