♦ Krzew lub małe drzewo liściaste o krótkim pniu i szerokiej koronie. |
♦ Liście o łukowatej nerwacji (mocno wytłoczonej od spodu), naprzeciwległe. |
♦ Drobne, żółte, 4-krotne kwiaty zebrane w baldachy. Pojawiają się licznie bardzo wczesną wiosną (na długo przed rozwojem liści!). |
♦ Zebrane w grona małe, owalne, błyszczącoczerwone pestkowce. |
♦ Owoce derenia jadalnego zawierają podobną ilość witaminy C jak cytryny. |
█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.
Krzew lub małe drzewko liściaste o krótkim, nisko rozgałęzionym pniu i rozłożystej, często parasolowatej koronie. Wyróżnia się przede wszystkim tworzonymi bardzo wcześnie na wiosnę, jaskrawożółtymi kwiatami. Pojawiają się one zwykle już na przełomie lutego i marca, a okres ich intensywnego kwitnienia przypada na marzec. Tak więc po leszczynie pospolitej, dereń jadalny wraz z wierzbami i topolami należy do najwcześniej kwitnących roślin drzewiastych w Polsce. Jego bezlistne gałęzie gęsto obsypane żółtymi kwiatami przezentują się niezwykle efektownie na tle szarego jeszcze, przedwiosennego krajobrazu. Ozdobę stanowią także dojrzewające w pod koniec lata małe, błyszczącoczerwone owoce derenia jadalnego. Jak sama nazwa wskazuje, nadają się one do spożycia, jednak ich smak nie należy do najlepszych. Liście, podobnie jak u innych dereni, posiadają łukowatą i mocno wytłoczoną od spodu nerwację. Na jesieni przebarwiają się one na intensywnie czerwony lub czerwonobrązowy kolor. Ze względu na wymienione walory dekoracyjne i niewielkie wymagania, dereń jadalny może stanowić bardzo atrakcyjną roślinę ozdobną.
Systematyka |
Najbardziej rozpowszechniony w Polsce gatunek derenia (choć w odróżnieniu od derenia świdwy nie występujący tu naturalnie). Posiada liczne odmiany ozdobne; do najważniejszych należą 'Variegata' i 'Aurea' - odmiany o odpowiednio biało i złoto obrzeżonych liściach oraz 'Elegantissima' - odmiana cechująca się mniejszym wzrostem i żółto nakrapianymi liśćmi, wymagająca lekkiego zacienienia.
![]() |
Zasięg. Europa z wyjątkiem północnej, Azja Mniejsza, Kaukaz. Biotop. Występuje od nizin po niższe partie gór, głównie na skrajach suchych lasów, na nasłonecznionych stokach, w zadrzewieniach śródpolnych itp. Preferencje. Gatunek o skromnych wymaganiach, preferuje gleby suche lub lekko wilgotne, najlepiej wapienne i o odczynie obojętnym do lekko kwaśnego, poza tym światłolubny (najlepiej rośnie na stanowiskach w pełni nasłonecznionych lub co najwyżej lekko zacienionych), odporny na suszę, mrozy, zanieczyszczenia powietrza, choroby i szkodniki, wrażliwy na zasolenie. Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo o średniej długości życia, wolno rosnące. Osiąga wiek 150-200(300) lat. Zastosowanie. Sadzony w parkach i ogrodach jako niecodzienna i dość rzadka roślina ozdobna. Ceniony szczególnie z powodu obfitego i bardzo wczesnego wysypu żółtych kwiatów, używany także do budowy żywopłotów. Dobrze utrwala glebę poprzez licznie tworzone odrosty korzeniowe. Owoce zawierają dużą ilość witaminy C; produkuje się z nich soki, nalewki (dereniówka), wina, dżemy i galaretki, ale też preparaty wykorzystywane przy leczeniu chorób przewodu pokarmowego.
![]() |
Krzew lub niewielkie, nisko rozgałęzione drzewo liściaste o szerokiej koronie. Rozmiary. Wysokość 3-8(10)m. Średnica pnia 0.2-0.3(0.5)m. Szczegóły pokroju. Pień krótki, często krzywy lub pochylony, nisko rozgałęziony. Korona w przypadku drzew nisko osadzona, okrągława lub parasolowata, często bardzo rozłożysta, luźna, u krzewów nieregularna.
Więcej... |
![]() |
System korzeniowy płytki, bardzo rozgałęziony i gęsty, wrażliwy na zbitą ziemię, wytwarzający liczne odrośla korzeniowe.
![]() |
Kora szarobrązowa, łuszcząca się nieregularnymi w kształcie, cienkimi i odpadającymi łuskami. Młode pędy kanciaste, od strony zacienionej zielonkawoszare, od nasłonecznionej - purpurowe, lekko owłosione, tegoroczne pędy początkowo żywozielone. Pąki żółte, delikatnie owłosione, liściowe lancetowate i szpiczaste, z dwiema łuskami, siedzące, kwiatowe kuliste, duże - zawierają w sobie cały kwiatostan, wielołuskowe, osadzone na trzoneczkach. Liście blaszkowate, pojedyncze. Blaszka eliptyczno-jajowata, z przedłużonym (jak gdyby nasadzanym) wierzchołkiem, długości 5-10cm, całobrzega, zielona (od spodu jaśniejsza), z wierzchu lekko błyszcząca, w kątach nerwów posiada kępki białych włosków (tzw. "bródki"). Charakterystyczną cechą jest łukowata nerwacja z 3-5 parami jasnych, mocno wystających od spodu nerwów. Ustawienie: naprzeciwległe na krótkich, rynienkowatych ogonkach. Okres występowania: IV-X. Liście rozwijają się w drugiej połowie kwietnia, długo po przekwitnięciu kwiatów. Jesienią przebarwiają się na czerwono lub czerwonobrązowo (w niektórych latach przebarwienie może być bardzo intensywne na głęboką, śliwkową czerwień).
![]() |
Obupłciowe (obok nich także liczne męskie), owadopylne, zebrane po 10-25 sztuk w gęste,
baldachowate kwiatostany. U podstawy każdego baldachu znajdują się 4 łuskowate listki okrywy
(są to nie powiększające się w trakcie kwitnienia zewnętrzne łuski pąków kwiatowych).
Pojedyncze kwiaty drobne, posiadają podwójny, 4-krotny okwiat, pachną niezbyt przyjemnie. Płatki korony jaskrawożółte,
lancetowate i zaostrzone, długości 2-3mm. Słupek kubkowaty (zalążnia dolna), owłosiony, 4 pręciki osadzone na dużym,
żółtym dysku miodnikowym.
Okres kwitnienia:
III-III/IV(IV) (długo przed rozwojem liści).
Kwiaty derenia jadalnego tworzą się bardzo wcześnie, czasami nawet już pod koniec lutego, jednak początkowo rozwijają się one powoli.
Okres intensywnego kwitnienia przypada w drugiej połowie marca, a więc ma miejsce w czasie, gdy prawie żadne inne drzewa nie mają jeszcze liści
ani kwiatów. Na tle szarego, marcowego krajobrazu, gęsto obsypany jaskrawożółtymi kwiatami dereń jadalny prezentuje się szczególnie efektownie.
Liście pojawiają się dopiero w połowie kwietnia, około 2 tygodnie po całkowitym przekwitnięciu
kwiatów; jest to istotna różnica w stosunku do derenia świdwy,
u którego liście rozwijają się wcześniej niż kwiaty.
█
Dereń jadalny jest jednym z najwcześniej kwitnących drzew (m.in. po leszczynie pospolitej i równocześnie z wierzbami i topolami).
![]() |
Posiada różowawy biel i bardzo ciemną, brązowoczerwoną twardziel oraz wybitnie wąskie słoje, jest drobnowłókniste, wyjątkowo twarde i wytrzymałe, trudno łupliwe. Niegdyś było bardzo cenione, używane do wyrobu sztyletów, włóczni oraz innych przedmiotów wymagających twardych i odpornych mechanicznie materiałów. Obecnie nie znajduje większego zastosowania w przemyśle.
![]() |
█
Dereń jadalny bardzo dobrze znosi przycinanie i może być z powodzeniem używany do budowy żywopłotów,
ze względu jednak na intensywny "płacz" nie należy przycinać krzewu na wiosnę.
W przypadku formy drzewiastej przycinanie powinno jednak ograniczać się do wycinania chorych i suchych gałęzi.
█ Ścięte pod koniec zimy i wstawione do wazonu gałązki derenia zakwitają szybko tworząc ładny, wiosenny bukiet
(podobnie jak u forsycji).
![]() |