ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2013-06-30
Systematyka:
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / OKRYTONASIENNE / (ROSOPSIDA) / WIERZBOWCE / WIERZBOWATE
Licznik odwiedzin:
Zawiera relatywnie dużą ilość gatunków (bardzo) higrolubnych
RODZINA
WIERZBOWATE
(SALICACEAE)
Zawiera:
ponad 400 gatunków
w tym rodzimych w Polsce:
30-35
Cechy charakterystyczne:
Bardzo drobne kwiaty zebrane w kotki zakwitają zwykle wczesną wiosną.
♦ Wytwarzanie dużych ilości białego puchu nasiennego.
 
Ciekawostki:
♦ Topole i wierzby są najszybciej rosnącymi drzewami w naszej strefie klimatycznej.
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

  Systematyka 

Jedyna rodzina rzędu wierzbowców (Salicales). Obejmuje 2 rodzaje: wierzbę (Salix) i topolę (Populus), w tym ponad 400 gatunków.
█ W systemie APG II rodzina wierzbowatych jest znacznie poszerzona, zawiera bowiem aż 57 rodzajów. Należy ona do dużego rzędu malpigiowców (Malpighiales). Rząd wierzbowców w tym systemie nie istnieje. █ Niektórzy autorzy włączają jeszcze do wierzbowatych monotypowy rodzaj chozenia (Chosenia).

  Główni przedstawiciele i ich cechy morfologiczne

Rośliny należące do wierzbowatych występują niemal na całym świecie (z wyjątkiem Australii i południowo-wschodniej Azji), najbardziej jednak są one związane ze strefą umiarkowaną półkuli północnej. Znajdują zastosowanie głównie jako drzewa użytkowo-ozdobne. Topole, ze względu na swój niezwykle szybki wzrost i bardzo duże rozmiary, sprawdzają się idealnie jako drzewa przydrożne oraz do szybkiego uzyskiwania zadrzewień terenów zurbanizowanych. Drewno topoli, podobnie zresztą jak wierzb, jest nietrwałe i posiada marną jakość. U niektórych gatunków ze względu na dużą kaloryczność może ono jednak stanowić cenne źródło opału (sztandarowymi przykładami są tutaj wierzba energetyczna i sztucznie uprawiane na plantacjach energetycznych hybrydy topól balsamicznych). Wierzby to przede wszystkim bardzo popularne drzewa ozdobne (np. wierzba płacząca, babilońska, ogłowione formy wierzby białej i wiciowej oraz wiele innych), ale też sadzone w celu pozyskania miodu, wikliny, drewna opałowego, kwasu salicylowego itp. W Polsce występuje naturalnie około 30 gatunków wierzb - m.in. wierzba biała (Salix alba ), wierzba krucha (Salix fragilis), wierzba iwa (Salix caprea) i wierzba wiciowa (Salix viminalis) - oraz cztery gatunki topoli: topola czarna (Populus nigra), topola biała (Populus alba), topola osika (Poplus tremula) i topola szara (Poplus canescens). Ponadto w uprawie znajduje się duża liczba gatunków introdukowanych oraz ich mieszańców. Wierzbowate to rodzina z jednej strony dość jednolita pod względem cech morfologicznych takich jak pąki, liście, kwiaty czy owoce, z drugiej - niezwykle zróżnicowana pokrojowo. O ile wśród gatunków topoli występują prawie wyłącznie wysokie i okazałe drzewa liściaste, to już bardzo liczne gatunkowo wierzby wykazują pod tym względem znaczne zróżnicowanie - mamy tu rozmaitej wielkości drzewa liściaste, krzewy, a nawet sporą ilość krzewinek. To, co wyróżnia wierzbowate spośród wielu innych rodzin, to między innymi bardzo szybki wzrost oraz krótkowieczność. Liście wierzbowatych są niepodzielone (co najwyżej klapowane), prawie wyłącznie skrętoległe i, u większości gatunków, opadające na zimę. Wierzbowate to rośliny w przeważającej liczbie przypadków dwupienne o kwiatach wiatro- (topola) lub owadopylnych (wierzba). Bardzo drobne i niepozorne, pozbawione okwiatu (lub z bardzo zredukowanym okwiatem) kwiaty są zebrane w gęste, kotkowate lub baziowate kwiatostany. Zakwitają one zwykle przed lub wraz z rozwojem liści. Kwiaty męskie posiadają najczęściej 2 (wierzba) lub więcej (topola) pręcików, żeńskie - jeden słupek. Owoc stanowi mała, sucha, wielonasienna torebka pękająca 2(-4) klapkami. Zawiera ona liczne drobne nasiona opatrzone dużą ilością białego, lotnego puchu. U większości gatunków owoce dojrzewają i uwalniają nasiona bardzo wcześnie - już w maju lub czerwcu; poza gatunkami wierzb arktycznych i alpejskich nasiona szybko tracą żywotność.

W skład wierzbowatych wchodzą różnej wielkości
drzewa, krzewy i krzewinki z rodzaju wierzba ()
oraz prawie wyłącznie wysokie i okazałe drzewa
z rodzaju topola ().



Wierzba biała
Topola kanadyjska

Wierzba - pąki Topola - pąki
Jedna z ważnych różnic między
wierzbami i topolami dotyczy pąków;
u wierzb są one okryte jedną łuską
i zwykle bardzo wydłużone (po lewej)
u topól zaś - wielołuskowe i grubsze.
Wierzba krucha - liście Topola czarna - liście Topola biała - liście
Niepodzielone liście wierzbowatych mają zróżnicowany kształt: od (wąsko)lancetowatego, występującego
u większości wierzb (po lewej u wierzby kruchej) poprzez trójkątny lub rombowaty u topoli czarnej (w środku),
aż do głęboko klapowanego u topoli białej (po prawej).

Topola szara - kotki męskie Wierzba iwa - kotki męskie Topola kanadyjska - kotkowate owocostany
Pojawiające się wcześnie na wiosnę (zwykle przed rozwojem liści) kwiaty wierzbowatych są zebrane
w kotkowate kwiatostany (po lewej kotki męskie topoli szarej), które u wierzby czasem przyjmują postać
tzw. bazi (w środku bazie wierzby iwy). Owocami są wielonasienne torebki pękające 2-4 klapkami, zebrane
w puszyste owocostany (po prawej owocostan i pojedynczy owoc topoli kanadyjskiej).