![]() Drzewa i krzewy mają kluczowe znaczenie dla życia na Ziemi. Dzięki prowadzonemu na ogromną skalę procesowi fotosyntezy, są one głównym lądowym producentem tlenu w atmosferze i zarazem głównym konsumentem atmosferycznego dwutlenku węgla, produkują też największą spośród wszystkich roślin lądowych ilość substancji organicznych, będących pokarmem dla ludzi i zwierząt oraz głównym budulcem ich ciał. Drzewa i krzewy stanowią najważniejszy składnik lasów, tworząc środowisko życia dla innych roślin i większości zwierząt. Kolejną ważną rolą jest stabilizacja klimatu poprzez utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza. Wreszcie korzenie drzew i krzewów spowalniają procesy erozji oraz przyczyniają się do umacniania brzegów rzek, jezior i mórz. Także w codziennym życiu człowieka znaczenie drzew trudno jest przecenić. Od niepamiętnych czasów ludzie sadzą je i wykorzystują do najróżniejszych celów. Żeby wymienić tylko najważniejsze, powiedzmy o niezwykle szerokim zastosowaniu drewna w budownictwie i przemyśle meblowym, do produkcji papieru oraz jako opał, o owocach wykorzystywanych nie tylko do konsumpcji, ale też jako cenny surowiec w najróżniejszych branżach, np. do produkcji leków, farb, olejów itp., wreszcie o pełnionych przez drzewa funkcjach ochrony przed hałasem, kurzem, wiatrem i słońcem a także ich dekoracyjnym i rekreacyjnym znaczeniu. Pożytki płynące dla człowieka ze współistnienia z drzewami można by wymieniać w nieskończoność. Jest ich tak wiele i są one tak znaczące, że niezmiernie trudno wyobrazić sobie życie człowieka bez tego towarzyszącego mu wiernie od zarania dziejów, wielkiego, milczącego przyjaciela. |
Drzewa to niezwykle fascynujące organizmy.
Pod wieloma względami są one tak spektakularne, że nie mogą się z nimi równać żadne inne istoty żywe.
Weźmy na przykład pod uwagę osiągane rozmiary. Wbrew pozorom to nie dinozaury ani nawet płetwal błękitny,
a właśnie drzewa są najpotężniejszymi organizmami żywymi, jakie kiedykolwiek istniały na naszej planecie.
Doskonałą tego ilustracją są rosnące w Kalifornii mamutowce olbrzymie i sekwoje wieczniezielone.
Największy żyjący obecnie osobnik mamutowca olbrzymiego - drzewo o nazwie General Sherman, którego wiek szacuje się
na 2700 lat, posiada przy wysokości 84m i średnicy pnia 7.7m (u podstawy 11.1m!)
masę około 1400 ton, co stanowi ponad 7-krotność masy największego zwierzęcia wszechczasów -
płetwala błękitnego!
A trzeba dodać, że General Sherman wcale nie jest największym zarejestrowanym kiedykolwiek mamutowcem; prawdziwy rekord
należał zapewne do nieżyjącego już niestety osobnika tego samego gatunku - drzewa o nazwie Ojciec Lasu,
które mierzyło 135m wysokości i posiadało pień o średnicy prawie 12m! Notowane też były dużo starsze okazy mamutowca,
dochodzące nawet do 4000 lat.
Obecnie mamutowiec olbrzymi jest w posiadaniu rekordu masy; rekord wysokości należy natomiast do sekwoi
wieczniezielonej o nazwie Hyperion i wynosi nieco ponad 115m. Jest to watrość nie tylko zupełnie nieosiągalna
dla organizmów innych niż drzewa, ale wielokrotnie (w większości przypadków nawet kilkadziesiąt do kilkuset razy!)
przekraczająca ich możliwości.
Światowy rekord obwodu pnia należy do rosnącego w Meksyku cypryśnika meksykańskiego i wynosi 44.14m (Φ 14.05m). Nieco mniejszą grubość osiągają afrykańskie baobaby i rosnące na Wyspach Kanaryjskich draceny smocze. Mowa tu rzecz jasna o pojedynczych pniach; pnie wielokrotne mogą osiągać jeszcze większe rozmiary (nawet 55m obwodu!). W Polsce najgrubszym drzewem jest obecnie platan klonolistny rosnący w Chojnie (woj. zachodniopomorskie), którego obwód pnia wynosi 10.94m (Φ 3.48m) (PG, 2023). |
Potężne rozmiary nie są jedyną cechą wyróżniają drzewa spośród innych organizmów żywych, na uwagę zasługuje także ich
wyjątkowa długowieczność. Niekwestionowanym rekordzistą pod tym względem jest rosnący na pustyniach Arizony
krzew kreozotu, którego wiek szacuje się na 11700 lat!
Tuż za kreozotem plasują się już "pełnokrwiste" drzewa, a ich listę otwierają rosnące w Górach Białych w paśmie Sierra Nevada (USA)
sosny sędziwe liczące odpowiednio ponad 5000 lat (nienazwany osobnik) i ok. 4850 lat (Matuzalem).
|
Wiek drzew jako poszczególnych osobników bywa jak widać imponujący. Dotyczy to jednak także "wieku gatunkowego".
Przedstawicielami najstarszej i najbardziej prymitywnej grupy roślin drzewiastych są bardzo nieliczne już dziś
paprocie drzewiaste - rośliny tego typu pojawiły się na Ziemi około 300 mln lat temu!
Z kolei najstarszym żyjącym obecnie gatunkiem drzewa jest miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba) -
gatunek ten istnieje ponad 200 mln lat1. Najstarszym żyjącym obecnie gatunkiem drzewa jest miłorząb dwuklapowy. Gatunek ten istnieje na Ziemi ponad 200 milionów lat! |
Przechodzimy obecnie do bardziej szczegółowego omówienia drzew i krzewów. Omówienie to zawiera następujące porozdziały: