ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2023-04-02
Licznik odwiedzin:
Roślina jadalna
Roślina (bardzo) światłolubna Roślina preferująca wilgotne gleby Roślina umiarkowanie mrozoodporna
GATUNEK
Wiśnia ptasia
(Prunus avium, Cerasus avium)
ang. Wild Cherry, Sweet Cherry
inne nazwy: czereśnia, trześnia
Podobne gatunki:
Gatunek rodzimy
Drzewo liściaste
zrzucające liście
na zimę
Pokrój typowy
H: 20-25(30)m
Φ: 0.6-0.8(1)m
Długość życia:
80-90(100)lat
Tempo wzrostu:
dosyć duże
Biotop:
lasy liśc. i miesz.
Kwiaty:
O-p., owadop.
IV-V
Dekor.:
kwiaty!!, owoce!,
kora
Wiśnia ptasia
Cechy charakterystyczne:
Wysokie i okazałe drzewo,
często dziko rosnące w lasach.
Kora wiśniowobrunatna z poziomymi bruzdami, ogólnie gładka, tylko
u starych drzew czasami łuszcząca się szerokimi poprzecznymi pasmami.
♦ Owoce, tzw. czereśnie - kuliste, czerwone (w odcieniu zależnym
od odmiany) pestkowce o soczystym
i słodkim miąższu.Posiadają kulistą pestkę i zwisają grupami na długich szypułkach (ich długość znacznie przekracza długość owocu).
 
Ciekawostki:
♦ Czereśnie są najwyższymi drzewami owocowymi uprawianymi w Polsce.
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Zwana popularnie czereśnią wiśnia ptasia to najwyższe i, obok orzecha włoskiego, jedno z najbardziej okazałych drzew owocowych uprawianych w naszych sadach. Przy osiągających ponad 20m wysokości i 1m średnicy pnia czereśniach inne drzewa owocowe prezentują się... nadzwyczaj skromnie. Ale to nie dzięki ponadprzeciętnym rozmiarom czereśnie stały się jednymi z ulubionych drzew sadowniczych. Powodem są oczywiście ich wyjątkowo smaczne owoce. Owoce te, nazywane zresztą tak samo jak ich macierzyste rośliny czyli czereśniami, mają postać niewielkich, kulistych pestkowców. Z wyglądu czereśnie są bardzo podobne do wiśni, jednak ich smak nie jest kwaskowaty a słodki, przez co czereśnie bardziej niż wiśnie nadają się do bezpośredniego spożycia. Z drugiej strony czereśnie nie są tak bardzo aromatyczne jak wiśnie i rzadziej bywają używane do produkcji przetworów. Słodki smak owoców czereśni znalazł wyraz w jednej z angielskich nazw tego gatunku - "Sweet Cherry", co po polsku oznacza słodka wiśnia. Inna z kolei nazwa - "Wild Cherry" (dzika wiśnia) nawiązuje do leśnego charakteru czereśni. Jest to bowiem drzewo, które najczęściej spośród wszystkich uprawianych drzew owocowych można spotkać dziko rosnące w lasach. A skoro już jesteśmy przy nazewnictwie, to warto dodać, że polska nazwa systematyczna "wiśnia ptasia" ma swoje źródło w sympatii, jaką owoce czereśni są darzone przez ptaki (zwłaszcza szpaki).

Jak nadmieniono wyżej, dziko rosnące czereśnie (tzw. "trześnie") są jednymi z często spotykanych drzew leśnych. Z daleka najłatwiej je rozpoznać na przełomie kwietnia i maja, kiedy to gęsto obsypane białymi kwiatami kopuły ich koron wyróżniają się z morza zieleni innych drzew. Z użytkowego punktu widzenia najbardziej interesujące są jednak liczne sztucznie wyhodowane odmiany szlachetne czereśni. Od formy podstawowej różnią się one mniejszymi osiąganymi rozmiarami (choć nadal zdecydowanie przewyższającymi rozmiary większości innych drzew sadowniczych) oraz większymi i zawierającymi grubszą warstwę miąższu owocami. Roczna światowa produkcja czereśni wynosi około 2 milionów ton (wobec 1 miliona ton w przypadku typowych wiśni). Nie są to jednak drzewa uprawiane tylko w celu pozyskania owoców - ze względu na swoje atrakcyjne, tworzone w dużych ilościach śnieżnobiałe kwiaty oraz przepięknie przebarwiające się jesienią liście, są one także bardzo chętnie sadzone jako drzewa ozdobne.

  Systematyka 

Jeden z dwóch rodzimych w Polsce gatunków wiśni, najbardziej obok wiśni pospolitej rozpowszechniony w Europie. Nazwa zwyczajowa "czereśnia" sugeruje przynależność do osobnego rodzaju. Formalnie jest to sugestia błędna, gdyż czereśnia jest jednym z gatunków wiśni1. Gatunek ten jednak na tyle odróżnia się od pozostałych wiśni, że specjalnie dla niego wydzielono osobny podrodzaj. Oprócz wymienionych na wstępie cech dotyczących owoców, czereśnia różni się od innych gatunków wiśni przede wszystkim dużymi rozmiarami i częstym występowaniem w lasach (na stanowiskach naturalnych).
__________________________________
1) Co więcej, według obowiązującego obecnie podziału systematycznego nawet sama wiśnia nie posiada rangi rodzaju; jest to bowiem podrodzaj należący do dużego, zróżnicowanego pod względem form rodzaju śliwa.

Dziko rosnąca wiśnia ptasia - tzw. "trześnia" jest gatunkiem wyjściowym dla wielu odmian czereśni uprawianych w całej Europie jako popularne drzewa owocowe. Odmiany te można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich nosi nazwę czereśnia 'Chrząstka' (P. avium var. duracina) i obejmuje odmiany charakteryzujące się stosunkowo dużymi, jasno zabarwionymi owocami, posiadającymi bardzo jędrny miąższ. Kolor dojrzałych owoców jest w tej grupie żółty lub (jasno)czerwony. Druga grupa to tzw. czereśnia 'Sercówka' (P. avium var. Juliana); w jej skład wchodzą odmiany o ciemnoczerwonych lub nawet czarnych owocach, które posiadają nieco bardziej miękki, a przy tym niezwykle soczysty miąższ, zabarwiony najczęściej na czerwonawo. Niektóre odmiany uprawne czereśni wykazują tendencję do dziczenia. Takie zdziczałe formy są niejednokrotnie trudne do odróżnienia od pierwotnej, naturalnie występującej odmiany wiśni ptasiej.


  Występowanie

Zasięg. Prawie cała Europa (z wyjątkiem zimnej północy), zwłaszcza jednak południowa część kontynentu, poza tym południowo-wschodnia Azja. Także w Polsce występuje na terenie niemal całego kraju, a najliczniej - na południu.
█ Najliczniej występuje na Bałkanach, gdzie miejscami tworzy czereśniowe gaje.
Biotop. Od nizin po niższe partie gór, zwykle domieszkowo w lasach liściastych i mieszanych (zwłaszcza na ich skrajach), w zadrzewieniach śródpolnych itp.

  Więcej...  

Preferencje. Czereśnia posiada stosunkowo duże wymagania i to zarówno pod względem jakości gleby, jak i wykonywanych czynności pielęgnacyjnych. Preferuje gleby zasobne, gliniaste i wilgotne, ale nie podmokłe. Lubi ciepłe i nasłonecznione stanowiska, choć toleruje też półcień. Wymaga pielenia, kopcowania, opryskiwania, często także irygacji. Kwiaty czereśni są bardzo wrażliwe na wiosenne przymrozki natomiast same owoce w trakcie dojrzewania mogą być zrywane przez grad czy silny wiatr. Duże straty powodują również ptaki, dla których czereśnie stanowią jeden z największych przysmaków. Wszystko to sprawia, że uprawa czereśni należy do dość kosztownych, a owoce są stosunkowo drogie. Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo krótkowieczne2, dosyć szybko rosnące. Osiąga wiek 80-90(100) lat. Tempo wzrostu wyraźnie spada ok. 40 roku życia.
█ Wg słynnego przewodnika autorstwa C. Pacyniaka z 1992 r., najstarsza w Polsce wiśnia ptasia rośnie w miejscowości Gręboszów w woj. opolskim i liczy ok. 145 lat.
__________________________________
2) W zestawieniu z typowymi drzewami leśnymi, czereśnia jest drzewem krótkowiecznym, jednak w porównaniu do wielu uprawianych drzew owocowych (np. śliw i jabłoni; nie dotyczy to rzecz jasna orzecha włoskiego) żyje ona stosunkowo długo.

  Zastosowanie

Ważne domieszkowe drzewo leśne, poprawiające jakość gleby i dostarczające pokarmu dla ptaków (dlatego czasami sztucznie wprowadzane do lasów), do tego o cennym drewnie. Najważniejsze jednak zastosowanie trześni jest związane z tym, że jest ona gatunkiem wyjściowym dla uprawianych odmian czereśni. Te otrzymane sztucznie odmiany są jednymi z ważniejszych drzew w europejskim sadownictwie. Ich mięsiste, słodkie owoce są wyjątkowo smaczne i stosowane głównie do bezpośredniego spożycia. Znajdują one także zastosowanie w przemyśle przetwórczym, jednak pod tym względem ustępują typowym wiśniom. Mimo bardzo dużego światowego zapotrzebowania na czereśnie, owoce te należą do stosunkowo drogich. Ma to związek z dużymi kosztami wiążącymi się z ich uprawą (patrz Preferencje). Obok pozyskiwania owoców, czereśnie są także często uprawiane jako drzewa ozdobne.
█ Do Polski pierwsze sadownicze odmiany czereśni dotarły, wraz z orzechem włoskim, z Francji, dzięki Cystersom.



Sztucznie uprawiane odmiany czereśni są jednymi z ważniejszych drzew
w europejskim sadownictwie. Ich owoce należą do najbardziej lubianych
spośród wszystkich krajowych drzew.

  Pokrój

Średniej wielkości drzewo liściaste. W zwarciu wykształca smukłą sylwetkę z długim pniem wysoko oczyszczonym z gałęzi i małą, okrągławą koroną, osobniki rosnące w odosobnieniu są niżej rozgałęzione i bardzie rozłożyste.
Rozmiary. Wysokość 20-25(30)m. Średnica pnia 0.6-0.8(1)m. (Uprawiane odmiany posiadają zwykle mniejszą wysokość, co ułatwia zbiór owoców.)
█ Jak podaje strona Tall Trees, najwyższa w Europie czereśnia rośnie obecnie w miejsc. Bunnik w Holandii i mierzy 31.6m (JPh, 2010, laser). Niepotwierdzony rekord, równy 32m, należy do drzewa rosnącego w Anglii. Z kolei wg strony Monumental Trees, najgrubsze drzewo tego gatunku jest zlokalizowane w Oosterbeek w Holandii; posiada ono pień o obwodzie 3.64m (Φ 1.16m) (LG, 2010).
█ Wg C. Pacyniaka, najwyższa w Polsce czereśnia rośnie w lesie w pobliżu miejscowości Długa Goślina w woj. wielkopolskim i mierzy 28m. Najgrubsze z kolei w naszym kraju drzewo tego gatunku znajduje się w Myscowej niedaleko Dukli w woj. podkarpackim. Obwód jego pnia wynosi 3.56m (Φ 1.13m), a wysokość jest równa 22m. Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.
Szczegóły pokroju. Pień gruby, u drzew rosnących w zwartych drzewostanach bardzo wysoki i prosty, regularnie walcowaty, u rosnących w odosobnieniu czasem rozgałęziony. Korona w młodym wieku regularnie eliptyczno-jajowata, potem staje się okrągława, jajowata lub nieregularna. Drzewa rosnące w zwarciu wykształcają okrągławą, stosunkowo małą i wąską, wysoko umieszczoną koronę; u drzew rosnących samotnie jest ona szersza, jajowata lub nieregularna i nisko osadzona. Na gałęziach nie występują ciernie.

Wiśnia ptasia - pokrój Wiśnia ptasia - pokrój Wiśnia ptasia - pokrój
Czereśnia - pień
Czereśnia wyraźnie dystansuje wielkością inne powszechnie uprawiane w Polsce drzewa owocowe.
Szczególne wrażenie robią drzewa dziko rosnącej w lasach odmiany zwane "trześniami". Osiągają one
25(-30)m wysokości i ponad 1 metr średnicy pnia!

  Korzenie

System korzeniowy rozbudowany i stosunkowo płytki (choć u dużych drzew, zwłaszcza na piaszczystym podłożu, korzenie mogą sięgać głęboko).

  Kora

Wiśniowobrunatna, długo gładka i błyszcząca, stosunkowo cienka, posiada charakterystyczne bruzdy w formie poprzecznych linii, w starszym wieku i łuszczy się szerokimi, poziomymi, zwykle częściowo odstającymi pasami. Zawiera aż ok. 10% garbników.

Czereśnia - kora Czereśnia - kora
Wiśniowobrunatna, stosunkowo gładka kora czereśni łuszczy się szerokimi, poziomymi pasami.


  Więcej...  

  Pędy i pąki / Liście

Młode pędy czerwonawobrunatne, gładkie i bezcierniowe, krótkopędy grube, wałeczkowate. Pąki zebrane na krótkopędach w pęczki po kilka sztuk, jajowate, na wierzchołku zaostrzone, brązowawe, lekko błyszczące (zimą pokryte jasnym nalotem), na długopędach boczne odstające od pędu. Liście blaszkowate, pojedyncze. Blaszka eliptyczna lub odwrotnie jajowata, zaostrzona, długości 7-12(15)cm i około dwa razy mniejszej szerokości, na brzegu regularnie piłkowana (ząbki skierowane do przodu), z wierzchu zielona i gładka, od spodu nieco jaśniejsza, z kępkami włosków w kątach nerwów, w dotyku cienka i delikatna. Ustawienie: skrętoległe na 2-4cm ogonkach. Ogonki często posiadają dwa czerwone gruczołki. Okres występowania: IV/V-X. Liście rozwijają się stosunkowo późno - pod koniec kwietnia lub na początku maja. Około połowy października przebarwiają się intensywnie na żółty lub pomarańczowoczerwony kolor.


Gałęzie czereśni są zabarwione na czerwonobrązowo.
Szpiczastojajowate pąki są na krótkopędach zebrane
w klastry po kilka sztuk.
Czereśnia - liście Czereśnia - jesienne liście









  Więcej...  

Eliptyczne lub odwrotnie jajowate liście czereśni mają regularnie piłkowany brzeg.
Jesienią przebarwiają się efektownie na żółto lub pomarańczowoczerwono.

Czereśnia
Pięknie przebarwiona przydrożna czereśnia gdzieś na trasie z Krakowa do Buska-Zdroju

  Kwiaty

Obupłciowe, owadopylne, tworzone w dużych ilościach, zebrane na rocznych krótkopędach po 2-4 na długich szypułkach w wielokwiatowe nibybaldachy. Pojedyncze kwiaty dość duże, o średnicy 2.5-3.5cm, posiadają podwójny, 5-krotny, wolnopłatkowy okwiat. Płatki korony szerokojajowate do okrągławych, czystobiałe. Pręciki ustawione w 10-członowych okółkach, pylniki żółte, słupek jeden. Okres kwitnienia: IV-V (krótko przed rozwojem liści). Kwiaty pojawiają się już w połowie kwietnia lub nawet nieco wcześniej i tym samym należą do jednych z pierwszych wśród drzew owocowych.
█ Kwiaty wiśni ptasiej są bardzo podobne do występujących u śliwy domowej. Od tych ostatnich różnią się zdecydowanie liczniejszym występowaniem, nieco delikatniejszymi pręcikami (cieńsze nitki i mniej masywne pylniki) oraz bardzo mocno odgiętymi do tyłu działkami kielicha (często przylegają one do szypułki).


Skupione w gęstych klastrach kwiaty czereśni
są tworzone niezwykle licznie.










Kwiaty czereśni posiadają 5 białych płatków korony,
jeden zielony słupek i wiele delikatnych pręcików
z żółtymi pylnikami. Są one owadopylne i często
odwiedzane przez pszczoły.


Czereśnia - owoce Czereśnia - owoce
Owoce wiśni ptasiej to doskonale wszystkim znane czereśnie. U odmiany
dziko rosnącej () są one małe, bardzo ciemne i zawierają niewielką ilość miąższu.
Odmiany sztucznie hodowane wytwarzają większe owoce (). Ich miąższ jest
gruby i jędrny, a kolor przeważnie jaśniejszy niż u formy podstawowej.

  Owoce i nasiona

Tzw. czereśnie - umieszczone na długich i cienkich szypułkach kuliste pestkowce o średnicy od 1cm (odmiana naturalna, dziko rosnąca) do 2(2.5)cm (uprawiane odmiany). Zawierają w środku kulistą, twardą i gładką pestkę, otoczoną przez mięsisty miąższ. Są gładkie i błyszczące, najczęściej czerwone w różnych odcieniach, ale u niektórych odmian mogą być żółte lub prawie czarne. Ich jędrny miąższ jest słodki i niezwykle smaczny. Czarnoczerwone owoce dziko rosnących czereśni (tzw. "trześni") charakteryzują się wprawdzie bardzo słodkim (choć także nieco gorzkawym) smakiem, ale są dużo mniejsze niż u odmian szlachetnych i posiadają małą ilość miąższu. Okres dojrzewania owoców: zależny od odmiany, zwykle VI-VII(VIII). Owoce niektórych uprawianych odmian czereśni mogą dojrzewać już nawet w drugiej połowie maja. Czereśnie cechują się bardzo krótkim okresem owocowania - owoce dojrzewają szybko i równie szybko opadają. Okres zbioru prawie nigdy nie przekracza miesiąca.

  Drewno

Drewno. Biel różowawy, twardziel czerwonobrunatna, słoje szerokie. Drewno jest jednorodne, bardzo twarde, a równocześnie sprężyste i odporne na obciążenia mechaniczne. Posiada średnią gęstość, bardzo dobrze poddaje się obróbce; w zasadzie jedyną jego wadą jest stosunkowo mała odporność na niekorzystne warunki atmosferyczne. Jest stosowane głównie do produkcji wysokogatunkowych mebli i oklein, płyt podłogowych oraz elementów instrumentów muzycznych.


  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...