modyfikacja:
2019-01-04
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / OKRYTONASIENNE / (ROSOPSIDA) / POKRZYWOWCE /
WIĄZOWATE / Wiąz / szypułkowy - górski - polny - holenderski - ...
zrzucające liście
na zimę
H: do 30 m
Φ: 1.5-2(3)m
200-300 lat
dosyć małe
lasy łęgowe, rzadziej inne lasy, zadrzewienia
O-p., wiatrop.
III-III/IV
owoce!,
skorkow. gałązki
| (różnice w stos. do w. szypułkowego) |
| ♦ Pąki jajowate, ciemnopurpurowe do brunatnych, ich łuski na brzegu gęsto, biało orzęsione. |
|
♦ Liście słabiej asymetryczne i bardziej wydłużone, z długim, wyciągniętym wierzchołkiem i jednostronnie klinowatą nasadą, z nerwami rozwidlonymi w obu częściach blaszki, na dłuższym (1-1.5cm) i cieńszym ogonku. |
| ♦ Kwiaty (prawie) siedzące. |
|
♦ Skrzydlaki (prawie) siedzące, z orzeszkiem umieszczonym powyżej środka skrzydlaka (często dochodzącym do wycięcia), na brzegu nieorzęsione. |
| ♦ Samoistne występowanie wiązów polnych jest wskaźnikiem żyznych gleb. |
|
♦ Wiąz polny bywa często uprawiany w formie bonsai. |
|
♦ Od około 1920 r. olbrzymie spustoszenie w populacji rodzimych wiązów w Europie czyni tzw. naczyniowa (in. holenderska) choroba wiązów lub grafioza). Był czas, że choroba ta doprowadziła do niemal całkowitego wyginięcia wiązów na naszym kontynencie! Jest ona wywoływana przez grzyba o nazwie Graphium ulmi. Wiąz polny jest najbardziej podatnym na grafiozę krajowym gatunkiem wiązu. |
█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.
Okazałe drzewo liściaste z grubym pniem i wysoko wysklepioną, zaokrągloną u góry koroną. Jest najbardziej zmiennym pod względem
cech morfologicznych europejskim wiązem. Posiada asymetryczne, skośnie klinowate u podstawy liście oraz owoce w postaci
dyskowatych, nieorzęsionych skrzydlaków zawierających pojedynczy orzeszek umieszczony w pobliżu wycięcia skrzydełka.
Na otwartej przestrzeni drzewo zaczyna owocować w wieku 15-20 lat, w zwartym drzewostanie - pomiędzy 30. a 40. rokiem życia.
Obfite lata nasienne przypadają co 2-3 lata.
Wiąz polny był niegdyś pospolitym drzewem, sadzonym często jako parkowe i alejowe, ale też dostarczającym cennego drewna.
Obecnie gatunek ten jest coraz rzadszy. Walnie przyczyniła się do tego tzw. holenderska choroba wiązów,
na którą wiąz polny jest bardziej podatny niż pozostałe rodzime wiązy.
| Systematyka |
Jeden z trzech (obok szypułkowego i
górskiego) rodzimych gatunków wiązu w Polsce.
Wbrew potocznej nazwie "wiąz pospolity"1, jest gatunkiem mniej rozpowszechnionym niż wiązy szypułkowy i górski,
a ponadto obecnie coraz rzadszym. Olbrzymia zmienność wiązu polnego powoduje, że niektórzy botanicy wyodrębniają aż około 40
jego podgatunków (jedną z ich wspólnych cech jest produkowanie dużej ilości odrośli korzeniowych).
Wiąz polny wraz z górskim tworzą wielopostaciowego mieszańca - wiąza holenderskiego (U. xhollandica), którego ze względu
na olbrzymią zmienność bardzo trudno odróżnić od także bardzo zmiennych gatunków rodzicielskich.
Do ciekawych odmian wiązu polnego należy tzw. odmiana korkowa ('Suberosa'). Posiada ona gałązki pokryte bardzo grubą,
odstającą warstwą korka.
__________________________________
1) Niektóre źródła mianem wiązu pospolitego określają gatunek U. procera (ang. English Elm), zaś do opisywanego tu U. minor stosują wyłącznie nazwę wiąz polny.
Występowanie / Zastosowanie
 |
Zasięg.
Środkowa i południowa Europa, Kaukaz, Azja Mniejsza, północna Afryka. Pospolity głównie na nizinach (sięga do ok. 500 m.n.p.m.).
Biotop.
Piętro pogórza i niżu. Występuje w lasach łęgowych (często wraz z jesionami), rzadziej w innych lasach liściastych (np. dębowych),
głównie na ich skraju oraz w zadrzewieniach śródpolnych. Zasięg ma rozproszony, nigdzie nie występuje masowo,
rośnie pojedynczo lub w niewielkich grupach, zawsze jako domieszka do innych drzew. Nie tworzy czystych drzewostanów.
Preferencje.
Roślina pionierska, mogąca rosnąć na glebach od suchych do bardzo mokrych (toleruje nawet tereny ze stagnującą wodą),
najbardziej lubi gleby zasadowe oraz wapienne. Gatunek ciepłolubny, preferujący miejsca nasłonecznione, lepiej od innych wiązów
znoszący suszę i zacienienie, jednak najbardziej podatny na naczyniową chorobę wiązów.
Długość życia i tempo wzrostu.
Drzewo o średniej długości życia, dość wolno rosnące. Osiąga wiek 200-300 lat. Tempo wzrostu 40-100cm/rok.
█
Wg słynnego przewodnika autorstwa C. Pacyniaka, najstarszy w Polsce wiąz polny rośnie w Lubnie w woj. lubuskim i liczy ponad 250 lat.
Zastosowanie. Drzewo leśne wciąż jeszcze, choć coraz rzadziej, sadzone jako parkowe i alejowe oraz dostarczające drewna.
Pokrój
|
Wiąz polny jest okazałym (do 30m wys.) drzewem liściastym o grubym pniu i luźnej, wysoko wysklepionej koronie z długimi i cienkimi,
często zwisającymi gałązkami. Oprócz podstawowego pokroju, drzewo to częściej niż inne wiązy przyjmuje formy krzaczaste (kseromorficzne),
tworzy też dużą ilość odrośli od pnia (największą spośród krajowych wiązów).
█
Najgrubszy w Polsce wiąz polny rośnie w pobliżu miejscowości Dobrzyca w gm. Krajenka niedaleko Piły (woj. wielkopolskie).
Obwód pnia tego drzewa wynosi 6.75m (Φ 2.15m; pomiar na wys. 1.05m), a wysokość jest równa 18m.
Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.
|
← Wiąz polny jest okazałym drzewem liściastym. ↓ Gatunek ten częściej niż inne wiązy przyjmuje formę krzaczastą. 
|
|
Korzenie
|
System korzeniowy typowy palowy, głęboki i silnie rozbudowany, bardzo intensywnie tworzący odrośla korzeniowe.
Pozostałe cechy morfologiczne
|
Szarobrunatna kora wiązu polnego jest podłużnie spękana na prostokątne poletka. |
Ciemnopurpurowe łuski drobnych, jajowatych pąków mają biało orzęsione brzegi. |
Gałązki kseromorficznych (krzaczastych) form wiązu polnego są często pokryte bardzo grubymi listewkami korkowymi. |
|
|
|
|
|
Liście wiązu polnego mają zmienną formę. Generalnie są one nieco bardziej wydłużone i słabiej asymetryczne
niż u wiązu szypułkowego, posiadają też zwykle z jednej strony skośnie klinowato zbiegającą nasadę oraz długi, wyciągnięty wierzchołek. Ogonek liściowy jest dłuższy (1-1.5cm) i smuklejszy niż u pozostałych wiązów. Ciemnozielona blaszka jest z góry matowa lub tylko lekko błyszcząca. Dojrzałe liście posiadają owłosienie wyłącznie w kątach nerwów na spodzie blaszki; ma ono postać gęstych kępek białych włosków. W odróżnieniu od wiązu szypułkowego, nerwy wiązu polnego są rozwidlone w obu częściach blaszki (najwyraźniej w środkowym obszarze). Jesienią liście utrzymują się stosunkowo długo zielone. |
||
|
|
|
Kwiaty wiązu polnego są siedzące lub umieszczone na bardzo krótkich szypułkach. Pojawiają się one już w połowie marca. Są zwykle obupłciowe, a niekiedy też rozdzielnopłciowe. Ich okwiat jest bardzo niepozorny i biało orzęsiony. Pręciki w liczbie 4 posiadają jaskrawo rdzawoczerwone pylniki. |
|
|
W odróżnieniu od wiązu szypułkowego, skrzydlaki wiązu polnego są prawie siedzące i nieorzęsione na brzegu. Są też nieco większe - mają 15-20mm długości. Z kolei różnica w stosunku do wiązu górskiego polega na umieszczeniu orzeszków w pobliżu wycięcia skrzydełka oraz nieco mniejszych rozmiarach skrzydlaków. 
|
|
|
Owoce wiązu polnego są tworzone w bardzo dużych ilościach - gałęzie drzewa są nimi gęsto obsypane. |
||
Dodatkowe informacje. Drewno wiązu polnego jest bardziej wartościowe niż górskiego i szypułkowego. Posiada ono żółtawoszary biel oraz bardzo trwałą, brunatną twardziel. Jak u większości wiązów, jest niezwykle wytrzymałe, odporne na zgniatanie i uderzenia oraz na gnicie. Dawniej produkowano z niego m.in. części karabinów oraz rozmaite podwodne elementy konstrukcji (np. filary mostów).
