ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2013-06-30
Systematyka:
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / NAGONASIENNE / IGLASTE / SOSNOWCE / SOSNOWATE - ...
Licznik odwiedzin:
Zawiera relatywnie dużą ilość gatunków (bardzo) mrozoodpornych
RODZINA
SOSNOWATE
(PINACEAE)
ang. PINE FAMILY
Zawiera:
ok. 250 gatunków
w tym rodzimych w Polsce:
7
Cechy charakterystyczne:
♦ Prosty i regularny, zwykle stożkowaty pokrój, przeważnie duże rozmiary.
Igły szpilkowate, prawie wyłącznie zimozielone (z wyj. modrzewia).
Szyszki najczęściej duże.
 
Ciekawostki:
♦ Sosnowate pojawiły się na ziemi
w okresie kredy.
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

  Systematyka 

Jedyna rodzina rzędu sosnowców (Pinales, Coniferales) zawierająca żyjące obecnie gatunki. Obejmuje 11 rodzajów, w tym około 250 gatunków, co czyni ją najliczniejszą gatunkowo rodziną całej klasy iglastych (Pinopsida, Coniferopsida). W ramach rodziny sosnowatych wydziela się 4 podrodziny:
- sosnowe (Pinoideae) z rodzajem sosna,
- świerkowe (Piceoideae) z rodzajem świerk,
- jodłowe (Abietoideae) z rodzajami jodła, daglezja, choina, Nothotsuga i Keteleeria oraz
- modrzewiowe (Laricoideae) z rodzajami modrzew, modrzewnik, cedr i Cathaya.

  Główni przedstawiciele i ich cechy morfologiczne

Rodzina sosnowatych obejmuje m.in. najbardziej typowe i zarazem najważniejsze drzewa iglaste świata, takie jak sosny (Pinus), świerki (Picea), jodły (Abies), modrzewie (Larix), daglezje (Pseudotsuga), choiny (Tsuga), cedry (Cedrus) oraz wiele innych. Rośliny należące do tej rodziny występują najczęściej w chłodnej (do subarktycznej) i umiarkowanej strefie półkuli północnej, a nieliczne gatunki rosną także w tropikach. Pod względem rozległości zasięgu geograficznego, sosnowate zajmują drugie miejsce w ramach klasy iglastych po cyprysowatych. Niektóre gatunki, np. z rodzajów świerk, sosna czy daglezja tworzą monokulturowe lub mieszane lasy porastające ogromne obszary półkuli północnej i odgrywają tym samym niezwykle istotną rolę w kształtowaniu klimatu kontynentów (zwłaszcza Europy, Azji i Ameryki Północnej). W związku z pozyskiwanym na ogromną skalę drewnem niektórych gatunków wymienionych rodzajów, sosnowate należą do najważniejszych z przemysłowego punktu widzenia rodzin drzew. W Polsce rodzina sosnowatych jest reprezentowana głównie przez cztery rodzaje: sosna, świerk, jodła i modrzew, przy czym populacja sosny zwyczajnej sięga 70% ogólnej populacji wszystkich drzew leśnych w naszym kraju!

Główne gatunki rodzime sosnowatych w Polsce
Na zdjęciu dość rzadko spotykana sytuacja, w której obok siebie rosną drzewa
czterech głównych rodzimych w Polsce gatunków z rodziny sosnowatych:
modrzewia europejskiego, sosny pospolitej, świerka pospolitego i jodły pospolitej

Jak już wyżej wspomniano, sosnowate to przede wszystkim duże, typowo zbudowane1) drzewa iglaste. Dodatkowo rodzina zawiera pewną stosunkowo niewielką liczbę krzewów iglastych. Drzewa osiągają od kilku do nawet ponad 100 m wysokości. Ich pokrój jest najczęściej zdecydowanie bardziej regularny niż w przypadku drzew liściastych: prosty i niezbyt gruby w stosunku do wysokości, widoczny aż do samego wierzchołka pień jest otoczony przez mniej lub bardziej regularne okółki dość cienkich konarów. Długość konarów maleje ze wzrostem wysokości, dzięki czemu korona przybiera charakterystyczny dla drzew iglastych, stożkowaty kształt.
____________________________________________
1) Przez "typowe" rozumiemy tu drzewa i krzewy posiadające liście w formie klasycznych szpilek, nie zaś łusek (łuskowate liście występują głównie u cyprysowców).

/ →→
Sosnowate to przede wszystkim duże drzewa iglaste,
takie jak sosna i świerk. Ich pokrój przybiera zazwyczaj
(zwłaszcza u młodych drzew) regularnie stożkowaty kształt.

Liście sosnowatych posiadają formę typowych szpilek. Na długopędach wyrastają one pojedynczo i są ustawione skrętolegle, na krótkopędach zaś są zebrane po kilka (np. sosna) do kilkudziesięciu (modrzew) sztuk w pęczki tworzone przez pozorne okółki. W zależności od rodzaju mamy do czynienia tylko z pojedynczymi igłami długopędowymi (np. świerk, jodła, daglezja), tylko igłami wyrastającymi w pęczkach na krótkopędach (np. sosna) albo też z oboma tymi wariantami równocześnie (np. modrzew). U prawie wszystkich gatunków igły są zimotrwałe; wyjątki takie jak modrzew czy modrzewnik zdarzają się rzadko. Jako rośliny wchodzące w skład klasy iglastych, sosnowate są prawie wyłącznie roślinami jednopiennymi o kwiatach rozdzielnopłciowych i wiatropylnych. Kwiaty męskie tworzą niewielkie, kotkowate kwiatostany, które po wyczerpaniu pyłku opadają. Żeńskie szyszeczki składają się z osadzonych na wspólnej osi (trzpieniu) wielu łusek nasiennych oraz zwykle mniejszych i cieńszych od nich łusek wspierających. Każda łuska nasienna stanowi pojedynczy kwiat żeński i zawiera na swojej powierzchni dwa zalążki. Po zapyleniu łuski nasienne rozrastają się i twardnieją. W ten sposób tworzą się szyszki będące odpowiednikami owoców, których sosnowate, jako rośliny nagonasienne, nie tworzą. U sosnowatych szyszki są wyjątkowo duże; ich długość wynosi najczęściej od kilku do dwudziestu kilku cm, ale u niektórych gatunków może ona osiągać nawet 60cm! Kształt szyszek jest zazwyczaj cylindryczny lub jajowaty, a ich liczne, zdrewniałe, ustawione spiralnie łuski zachodzą na siebie dachówkowato. Każda łuska nasienna zawiera na swojej powierzchni dwa oskrzydlone nasiona, które u ogromnej większości gatunków są rozsiewane przez wiatr, choć sporadycznie występują też gatunki o dużych, nieoskrzydlonych nasionach roznoszonych przez ptaki (np. sosna pinia). Dojrzałe szyszki otwierają się często dopiero po kilku latach. Siewki posiadają 3-18 liścieni. Drewno (często także liście i kora) sosnowatych zawiera najczęściej przewody żywiczne (brak ich m.in. w drewnie jodły).









Na zdjęciach:

Powyżej:
Liście sosnowatych mają postać typowych szpilek.
Mogą one być pojedyncze (np. u jodeł) lub
zebrane w pęczki (np. u sosny wejmutki po 5 sztuk).

Poniżej po lewej:
Wiatropylne kwiaty sosnowatych są drobne i niepozorne.
Męskie są zebrane w kotkowate, nietrwałe kwiatostany,
zabarwione zazwyczaj na żółtawy kolor
(na zdj. kwiatostany męskie sosny zwyczajnej).

Poniżej po prawej:
Sosnowate, jako rośliny nagonasienne, nie tworzą owoców.
Ich odpowiednikami są szyszki (na zdj. u sosny zwyczajnej).