ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2023-04-02
Systematyka:
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / OKRYTONASIENNE / (ROSOPSIDA) / WIERZBOWCE /
WIERZBOWATE / Wierzba / biała - krucha - babilońska - płacząca - iwa - wiciowa - purpurowa - ...
Licznik odwiedzin:
Roślina o właściwościach leczniczych
Roślina (bardzo) światłolubna Roślina (bardzo) higrolubna Roślina (bardzo) mrozoodporna
GATUNEK
Wierzba biała
(Salix alba)
ang. White Willow
Podobne gatunki:
Gatunek rodzimy
Drzewo liściaste
zrzucające liście
na zimę
Pokrój szeroki
H: 25-30m
Φ: 1.5-2(3)m
Długość życia:
100(-150) lat
Tempo wzrostu:
bardzo duże
Biotop:
doliny rzek,
lasy łęgowe,
oklice zbiorników wodnych
Kwiaty:
2-p., owadop.
IV-V
Dekor.:
ogłowiony pokrój!!!, liście!!
Wierzba biała
Cechy charakterystyczne:
♦ Okazałe drzewo liściaste.
♦ Młode pędy owłosione, gałązki rozgałęziają się pod kątem ostrym.
Liście małe (do 10x2cm), wąskolancetowane, ostro zakończone, trwale biało owłosione od spodu,
z gruczołkami na szczytach ząbków.
♦ Małe, żółt(ozielon)e kotki, zakwitające wraz z rozwojem liści.
♦ Puszyste owocostany rozsiewające biały puch nasienny (dotyczy osobników żeńskich).
 
Ciekawostki:
♦ Wierzba biała nie tworzy odrośli korzeniowych, za to ścięciu wytwarza odrośla od pnia.
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Wierzba biała to, obok wierzby kruchej i iwy, najpowszechniej występujący gatunek wierzby w Polsce. Nieprzycinana wyrasta w wysokie i okazałe drzewo liściaste o szerokiej koronie. Często jednak jest ogławiana i wówczas tworzy niezwykle charakterystyczną sylwetkę z grubym i bardzo krótkim, rozszerzającym się ku górze pniem zwieńczonym pióropuszem prostych gałęzi odroślowych. To właśnie te ogłowione wierzby, z lekka pochylające się nad płynącymi leniwie przez pola rzekami tak bardzo zrosły się z polskim krajobrazem. Są one przez wielu uważane wręcz za jeden z symboli polskości! Ogławianie wierzb (głównie białej i kruchej) jest znane i stosowane od dawna - drzewa te wyjątkowo dobrze bowiem znoszą przycinanie, a ponadto charakteryzują się ogromnym tempem wzrostu. Gdyby chcieć wymienić podstawowe wspólne cechy dużych wierzb w Polsce, to byłyby to właśnie bardzo szybki wzrost, krótkowieczność, szczególne "zamiłowanie" do wody oraz niezwykła witalność pozwalająca tym drzewom rosnąć w trudnych warunkach oraz łatwo rozmnażać się wegetatywnie choćby przez ukorzenianie zetkniętych z ziemią gałązek (no, może jeszcze znana powszechnie niska jakość wierzbowego drewna). To cechy wspólne; cechą rozpoznawczą omawianego gatunku są natomiast głównie drobne, wąskolancetowate liście, trwale pokryte od spodu białymi włoskami nadającymi koronie drzewa charakterystyczny, zielonkawobiały kolor. Wierzby, podobnie jak spokrewnione z nimi topole, są roślinami dwupiennymi. Osobniki męskie wierzby białej tworzą wczesną wiosną krótkie i stojące żółtawe kotki, które po utracie pyłku opadają. Tworzone na żeńskich drzewach zielonawe kotki żeńskie przekształcają się w połowie wiosny w owocostany obficie rozsiewające biały puch nasienny.


  Systematyka 

Jeden z ok. 400 gatunków wierzby, w tym 25-30 naturalnie występujących w Polsce, obok wierzby kruchej oraz wierzby iwy najbardziej tu rozpowszechniony. Gatunek bardzo zmienny. Tworzy liczne mieszańce, m.in. z wierzbą kruchą (mieszańce o nazwie Salix × rubens Schrank) i pięciopręcikową (Salix × ehrhartiana). Posiada także odmiany ozdobne; zarówno botaniczne, z których najbardziej znana jest charakteryzująca się jaskrawożółtymi pędami odmiana złocista (Salix alba var. vitellina), jak i uprawne - np. 'Britzensis' i 'Chermesina'.

  Występowanie

Zasięg. Europa z wyjątkiem basenu Morza Śródziemnego (poza Skandynawią, Irlandią i Szkocją, gdzie jednak jest sadzona), Azja, północna Afryka. W Polsce pospolita na niznach całego kraju.

Biotop. Generalnie tereny podmokłe, głównie brzegi rzek, gdzie jest dominującym gatunkiem w nadrzecznych łęgach wierzbowo-topolowych, ponadto okolice rozmaitych zbiorników wodnych - jezior i stawów itp. Drzewo spotykane raczej na nizinach - w Polsce dochodzi do ok. 800 m.n.p.m.

Preferencje. Gleby wilgotne do mokrych (w tym okresowo zalewane), piaszczysto-żwirowe i gliniasto-ilaste, świeże i zasobne, najlepiej z udziałem wapnia. Drzewo światło- i ciepłolubne.


Naturalnym środowiskiem wierzby białej są lasy łęgowe
porastające brzegi rzek.

Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo krótkowieczne, bardzo szybko rosnące. Osiąga wiek ok. 100(-150) lat. Tempo wzrostu 1-1.5m/rok. █ C. Pacyniak w swoim słynnym przewodniku NAJSTARSZE DRZEWA W POLSCE podaje, że najstarsza krajowa wierzba biała rośnie w Sobieszowie w woj. dolnośląskim i liczy ok. 190 lat.


  Zastosowanie

Stosowana do umacniania brzegów rzek (dobrze rozwinięty system korzeniowy) oraz do osuszania terenów podmokłych (duży "przerób" wody), niektóre odmiany uprawiane także jako rośliny ozdobne. Drewno wierzby białej jest czasami wykorzystywane jako materiał opałowy. Kora stanowiła surowiec zielarski do pozyskiwania m.in. salicyny (działa przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo; obecnie zastępowana syntetycznymi preparatami, z których produkuje się aspirynę). Z pędów i cienkich gałązek wyrabiano dawniej kosze i plecionki.


  Pokrój / Korzenie

Wysokie i okazałe drzewo liściaste o grubym, zwykle dość krótkim, często wielokrotnym pniu i szerokiej koronie.
█ Zupełnie inny, wyjątkowo malowniczy pokrój przyjmują wierzby ogławiane przez człowieka. Zabieg ten polega na obcinaniu co kilka lat gałęzi drzewa tak, że w końcu tworzy się krótki, gruby pień zakończony charakterystyczną "głową". Co ciekawe, ogławianie wierzb nie tylko nie prowadzi do ich obumierania, ale wręcz odwrotnie - powoduje wydłużenie życia! Takie ogłowione drzewa stanowią ponadto wymarzone środowisko życia dla wielu zwierząt, w tym głównie ptaków.
Rozmiary. Wysokość 25-30m. Średnica pnia 1.5-2(3)m.
█ Najgrubsza wierzba w Polsce, a jest nią wierzba biała, rośnie w miejscowości Nowy Dwór w woj. warmińsko-mazurskim. Drzewo to przy wysokości zaledwie 15m posiada (pojedynczy!) pień o imponującym obwodzie 8.72m (Φ 2.78m) (KB, 2013, laser). Znany jest jeszcze co najmniej jeden rosnący w naszym kraju osobnik tego gatunku o obwodzie pnia przekraczającym 8m. Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.
Szczegóły pokroju. Pień gruby, zwykle dość nisko rozgałęziony na grube konary. Korona szeroka, niezbyt kształtna, zbudowana na potężnych, wzniesionych konarach, których werzchołki zwieszają się.
System korzeniowy dobrze rozwinięty, głęboki, nie tworzy odrośli korzeniowych.



Wierzba biała to wysokie i okazałe drzewo liściaste
o grubym pniu i szerokiej koronie.

Wierzba biała - pień Gruby pień wierzby białej bywa równie często pojedynczy - jest wtedy
zawsze nisko rozwidlony na konary, jak również wielokrotny.
Osiąga on znaczne rozmiary. Przykładowo wierzba pokazana na zdjęciu
po lewej stronie to jedno z najgrubszych drzew w Krakowie. Rośnie ona
w Parku Lotników, a jej pień mierzy w obwodzie 5.90m (PG, 2020).
Wierzba biała - naturalny pokrój

Wierzba biała - ogłowiony pokrój
Bardzo częstym zabiegiem wykonywanym na wierzbach jest ich ogławianie. Drzewa formowane w ten sposób
przyjmują wyjątkowo malowniczy pokrój, powszechnie kojarzony z polskim krajobrazem.
Zokalizuj na mapie Panoramio


  Więcej...  

  Kora / Pędy i pąki

Kora brunatnoszara, głęboko podłużnie bruzdowana, zawiera garbniki i salicynę. Młode pędy (żółtawo)zielonkawe, przylegająco jedwabisto owłosione, w ciągu lata częściowo lub całkowicie łysiejące, matowo żółtawoszare do żółtobrązowych, giętkie. W przeciwieństwie do wierzby kruchej, gałązki wierzby białej rozwidlają się pod kątem ostrym. Wetknięte w ziemię łatwo się ukorzeniają (jest to jedna z form rozmnażania wegetatywnego). Pąki wąskojajowate, z wygiętym wierzchołkiem, siedzące i ściśle przylegające do pędu, (czerwonawo)żółtawe do brązowawych, początkowo jedwabiście, gęsto owłosione.

Wierzba biała - kora
Szarobrązowa kora wierzby białej
jest głęboko spękana.

Wierzba biała - gałązki
W odróżnieniu od wierzby kruchej, gałązki wierzby białej
wyrastają zwykle pod kątem ostrym.
Wierzba biała - pędy i pąki
Lekko omszone roczne pędy wierzby białej
mają jesienią matowo żółtobrązowe zabarwienie.
Pąki ściśle przylegają do pędu.

Wierzba biała - liście

  Liście

Blaszkowate, o kształcie wąskolancetowatym, obustronnie zwężające się, na końcu długo zaostrzone, długości 5-10(12)cm i szerokości 1-2cm, na brzegu drobno piłkowane, z gruczołkami na szczytach ząbków (a nie w ich zatokach jak u w. kruchej!), w młodości całe prawie białe, potem z góry zielone i lekko połyskujące, nagie lub luźno owłosione, od spodu pokryte trwałym, przylegającym, srebrzystobiałym owłosieniem. Przylistki lancetowate, słabo rozwinięte lub brak. Ustawienie: skrętoległe na krótkich, ok. 5mm ogonkach. Okres występowania: IV-X/XI. Liście wierzby białej rozwijają się dość wcześnie, bo już w połowie kwietnia. Jesienią przebarwiają się na żółto, opadają na przełomie października i listopada.


Wąskolancetowate, zaostrzone liście wierzby białej mają niewielkie rozmiary.
Od spodu są one pokryte trwałym, srebrzystobiałym owłosieniem,
na brzegu natomiast drobno piłkowane, z gruczołkami na szczytach ząbków.


Wierzba biała - liście Wierzba biała - liście

  Więcej...  


Wierzba biała - kotki męskie Wierzba biała - owocostany
Krótkie, sterczące kotki męskie wierzby
białej mają żółtawy kolor.
Kotki żeńskie pod koniec maja zamieniają się
w białe, puszyste owocostany.

  Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone dwupiennie, owadopylne, zebrane w krótkie, sterczące kotki. Kotki męskie walcowate, lekko wygięte, długości 3-5cm, żółte, na 1-2cm szypułkach. Pojedyncze kwiaty męskie bardzo drobne, bez okwiatu, posiadają 2 pręciki z nitkami owłosionymi tylko u dołu oraz 2 miodniki. Kotki żeńskie podobnego kształtu i rozmiarów jak męskie, nieco dłuższe - długości do 5cm, jasnozielonkawe. Pojedyncze kwiaty żeńskie także bardzo drobne i pozbawione okwiatu, posiadają jeden słupek zakończony rozpostartymi jasnożółtymi ramionami oraz jeden miodnik (tylny). Okres kwitnienia: IV-V (w czasie rozwijania się liści).

  Owoce i nasiona

Wytwarzane w ogromnych ilościach bardzo drobne, jednokomorowe, cylindryczne i haczykowato zakrzywione, suche, wielonasienne torebki otwierające się dwiema klapkami. Są zebrane w niezwykle puszyste, białe, kotkowate owocostany przypominające watę. Nasiona bardzo drobne, przeważnie o rozmiarach poniżej 0.1mm, z puszystymi pęczkami białych włosków, tworzą roznoszony przez wiatr biały puch nasienny. Okres dojrzewania owoców: V-VI.

  Drewno

Rozpierzchłonaczyniowe, jasnożółtobiałe (najjaśniejsze spośród popularnych w Polsce wierzb), lekkie i bardzo miękkie, włókniste, u młodych drzew wyjątkowo elastyczne (dlatego stosowane w przemyśle wikliniarskim), u dorosłych szybko próchnieje i tworzą się w nim różnego rodzaju ubytki (np. dziuple), posiada niską jakość. Biel wąski białawy, twardziel czerwonobrązowa.


  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...