ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2019-01-04
Systematyka:
ROŚLINY / NACZYNIOWE / NASIENNE / OKRYTONASIENNE / (ROSOPSIDA) / OSOCZYNOWCE /
NANERCZOWATE / Mango - Nanercz - Perukowiec - Sumak - ...
Licznik odwiedzin:
Zawiera relatywnie dużą ilość gatunków trujących
Zawiera relatywnie dużą ilość gatunków wybitnie światłolubnych (światłżądnych) Zawiera relatywnie dużą ilość gatunków (bardzo) mało higrolubnych
RODZAJ
Sumak
(Rhus)
ang. Sumac, Sumach
Zawiera:
200(-250) gatunków
w tym rodzimych w Polsce:
0
Gatunki:
Sumak octowiec
Sumak
octowiec

Rhus
typhina



Sumak
garbarski

Rhus coriaria



...
Ciekawostki:
♦ Niektóre gatunki sumaka - np. sumak jadowity (R. toxicodendron) i R. vernix -
wydzielają niebezpieczny, mocno parzący sok powodujący (zwłaszcza w upalne dni)
podrażnienia skóry, a nawet bolesne oparzenia i trudno gojące się rany. Objawy te
są wywoływane przez występowanie w tkankach sumaków alergicznych substancji,
m.in. urushiolu. Na szczęście uprawiany u nas sumak octowiec nie posiada
tego typu właściwości.
 
Cechy charakterystyczne:
Krzewy lub małe drzewa liściaste, często o dość egzotycznym pokroju.
Grube, szczeciniasto owłosione pędy (główne gatunki).
Duże, nieparzysto pierzaste liście (większość gatunków).
Kolbowate (szyszkowate) owocostany stojące na końcach pędów (główne gatunki).
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.


Liczny gatunkowo i bardzo zróżnicowany pod względem cech morfologicznych rodzaj należący do rodziny nanerczowatych. Obejmuje krzewy i małe drzewa liściaste (często o egzotycznym pokroju) oraz pnącza. Charakterystycznymi cechami najpopularniejszych w Polsce gatunków są przede wszystkim duże, pierzasto złożone liście oraz stojące na wierzchołkach pędów, kolbowate, gęsto owłosione owocostany. Typowe dla rodzaju są także grube pędy pokryte gęstą szczeciną. Większość gatunków sumaka pochodzi z gorących obszarów subtropikalnych, jednak ze względu na atrakcyjny wygląd, wiele z nich stało się niezwykle popularnymi w Europie roślinami ozdobnymi.


  Systematyka 

Rodzaj sumak obejmuje około 200(-250) gatunków, z których żaden nie występuje w Polsce w stanie naturalnym. Z uprawianych gatunków najbardziej rozpowszechniony jest u nas opisany szczegółowo w atlasie, bedący jedną z najpopularniejszych w naszym kraju roślin ozdobnych sumak octowiec (R. typhina). Dużo rzadziej można spotkać występującego naturalnie w obszarze śródziemnomorskim sumaka garbarskiego (R. coriaria). To maleńkie, osiągające zaledwie 3m wysokości drzewko, posiada zimozielone liście i ze względu na dużą zawartość garbników jest wykorzystywane w przemyśle garbarskim (stąd nazwa). Z innych ciekawych, jednak tylko sporadycznie występujących w Polsce gatunków można wymienić sumaka pnącego (R. radicans) oraz sumaka jadowitego (R. toxicodendron). Ten ostatni gatunek mimo niepozornego wyglądu (rozrastający się przez rozłogi, zaledwie 0.5m wysokości krzew) jest sławny z wytwarzania soku powodującego bardzo bolesne oparzenia. Na uwagę zasługuje wreszcie pochodzący z północno-wschodnich obszarów Ameryki Północnej sumak gładki (R. glabra). W przeciwieństwie do większości innych gatunków rodzaju, charakteryzuje się on brakiem owłosienia pędów.
█ Najnowsze badania molekularne sugerują podział szeroko rozumianego rodzaju Rhus sensu lata na 7 mniejszych rodzajów: Rhus sensu stricta, Actinocheita, Baronia, Cotinus, Malosma, Searsia i Toxicodendron. W tym wąskim ujęciu rodzaj sumak (Rhus sensu stricta) zawierałby tylko około 35 gatunków.

  Gatunki szczegółowo opisane w serwisie 

Sumak octowiec Przyglądając się obejściom domów i przydomowym ogródkom, można czasami odnieść wrażenie, że pewne małe, bardzo nietypowe, a zarazem niezwykle sympatycznie wyglądające drzewko liściaste występuje niemal w każdym z nich. To drzewko to sprowadzony z Ameryki Północnej sumak octowiec - gatunek należący obecnie do najpopularniejszych roślin ozdobnych w Polsce. Co powoduje tak wielką popularność sumaka? Wydaje się, że w dużej mierze jest to jego mała i niezwykle oryginalna sylwetka. Sprawia ona, że gatunku tego nie sposób pomylić z żadnym innym drzewem. Krótki pień sumaka octowca przeważnie tuż nad ziemią dzieli się na rzadko rozstawione, widlasto rozgałęzione konary przypominające poroże. Wraz z gałęziami tworzą one parasolowatą koronę, której szerokość niejednokrotnie przekracza wysokość całego drzewa. Wszystko to nadaje sumakowi jedyny w swoim rodzaju, egzotyczny wygląd. Walor dekoracyjny posiadają również duże, pierzasto-złożone liście sumaka octowca. Latem są one błyszcząco ciemnozielone, jesienią zaś niezwykle efektownie się przebarwiają, przybierając całą gamę bardzo jaskrawych kolorów - od żółtego, poprzez pomarańczowy aż do ognistoczerwonego. Kolejną dobrą cechę rozpoznawczą, a zarazem dużą ozdobę, stanowią kwiatostany i owocostany sumaka. Mają one postać dużych stożków (kwiatostany męskie) lub gęstych, zbitych kolb (kwiatostany żeńskie i owocostany), stojących na wierzchołkach pędów. Kwiatostany są żółtozielone, owocostany natomiast początkowo przybierają kolor czerwonobordowy, potem stają się rodo(brunatno)czerwone i gęsto owłosione. Znaczenie dekoracyjne posiadają zwłaszcza utrzymujące się na gałęziach przez cały rok owocostany. Do wad sumaka octowca z użytkowego punktu widzenia należy zaliczyć bardzo intensywne wytwarzanie odrośli korzeniowych oraz wyjątkowo krótki czas życia tego drzewa (zaledwie ok. 25 lat!).
Więcej informacji...

  Występowanie / Zastosowanie

Zasięg. Rośliny rozpowszechnione na całym świecie, występujące przede wszystkim w klimacie subtropikalnym i tropikalnym Afryki oraz Ameryki Północnej, rzadziej w klimacie umiarkowanym. Największa różnorodność gatunków występuje w południowej Afryce, natomiast większość uprawianych w Europie gatunków (np. sumak octowiec) pochodzi z Ameryki Północnej. Biotop. Zależny od gatunku, przeważnie widne lasy, skaliste zbocza, zadrzewienia śródpolne. Preferencje. Generalnie rośliny ciepłolubne, preferujące suche i nasłonecznione stanowiska. Długość życia i tempo wzrostu. Większość gatunków sumaka to rośliny bardzo krótkowieczne i dość szybko rosnące. Przykładowo najczęściej uprawiany u nas sumak octowiec rzadko dożywa 30 lat. Zastosowanie. Przede wszystkim bardzo popularne rośliny ozdobne (zwłaszcza sumak octowiec). Owoce niektórych gatunków (np. R. glabra, R. aromatica, R. typhina) są po wysuszeniu wykorzystywane jako przyprawy do sałat i mięs, a czasami też wytwarza się z nich napoje. Sumak garbarski znajduje zastosowanie w przemyśle garbarskim. W Chinach z żywicy sumaka lakowego (R. vernicifera) od prawie 3000 lat(!) otrzymuje się odporną na działanie wody, najstarszą na świecie masę plastyczną zwaną laką.

  Cechy morfologiczne

Pokrój. Przeważnie małe (do 10m wysokości) drzewa liściaste (np. s. octowiec) lub krzewy (np. s. garbarski, s. jadowity), rzadziej pnącza (np. s. pnący). W przypadku drzew posiadają zwykle krótki, nisko rozgałęziony i oraz parasolowatą koronę. System korzeniowy najczęściej płytki i rozległy, mało stabilny. Wytwarza bardzo dużą ilość odrośli korzeniowych. Kora zależna od gatunku, zwykle dość gładka, zawierająca garbniki. Pędy przeważnie grube, gęsto, szczecinowato owłosione (np. s. octowiec; jednym z wyjątków jest s. gładki, którego pędy są nagie i pokryte woskowatym nalotem), u niektówych gatunków wydzielają sok mleczny. Liście blaszkowate, nieparzystopierzaście złożone (wyjątkowo u niektórych gatunków zdarzają się pojedyncze lub trójlistkowe - np. s. jadowity). Osiągają duże rozmiary. Ustawienie: skrętoległe na ogonkach. Okres występowania: rodzaj obejmuje zarówno gatunki tracące liście na zimę (np. s. octowiec), jak i zimozielone (np. s. garbarski). U wielu gatunków (np. s. octowiec, s. jadowity) przed opadnięciem liście się przebarwiają niezwykle efektownie na jaskrawo pomarańczowy lub czerwony kolor. Kwiaty rozdzielnopłciowe (rzadziej obupłciowe), przeważnie rozmieszczone dwupiennie, owadopylne, zebrane w wiechowate kwiatostany stojące na wierzchołkach pędów. W zależności od płci i gatunku mogą to być luźne, stożkowate wiechy (np. kwiatostany męskie s.a octowca) lub gęste i zwarte kolby (np. kwiatostany żeńskie s. octowca). Długość wiech zawiera się w przedziale 5-30cm, a ich kolor może być zielonawy, żółty, kremowy lub czerwony. Pojedyncze kwiaty drobne i niepozorne, posiadają podwójny, 5-krotny okwiat. Kwiaty męskie są 5-pręcikowe. Okres kwitnienia: zależny od gatunku, zwykle przełom wiosny i lata, po rozwinięciu się liści. Owoce. Bardzo drobne, gęsto owłosione, suche pestkowce zebrane w stojących na wierzchołkach gałęzi, kolbowatych (szyszkowatych) owocostanach. Okres dojrzewania owoców: późne lato lub jesień. Drewno. Żółte lub oliwkowozielone, wykorzystywane w przemyśle mimo niewielkich rozmiarów.