ATLAS DRZEW POLSKI - publikacja na podstawie niniejszej strony
ATLAS DRZEW POLSKI - wydanie 2
Ostatnia
modyfikacja:
2019-01-04
Licznik odwiedzin:
Zawiera relatywnie dużą ilość gatunków (bardzo) światłolubnych Zawiera relatywnie dużą ilość gatunków (bardzo) wrażliwych na mróz
RODZAJ
Magnolia
(Magnolia)
ang. Magnolia
Zawiera:
80-200 gatunków
w tym rodzimych w Polsce:
0
Cechy charakterystyczne:
♦ Nieduże drzewa liściaste o niskim,
często bardzo rozłożystym pokroju
(główne gatunki).
♦ Pąki gęsto i długo, szaro owłosione, kwiatowe bardzo duże.
Wielkie, bardzo efektowne kwiaty podobne do tulipanów.
 
Ciekawostki:
♦ Kwiaty magnolii są zapylane
przez chrząszcze, ponieważ kiedy powstawały pierwsze magnolie,
nie było jeszcze pszczół.
 

█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Rodzaj obejmujący w większości niewielkie, niskorozłożyste drzewa liściaste, rzadziej krzewy. Magnolie słyną na całym świecie ze swoich bardzo dużych i wyjątkowo pięknych kwiatów, przypominających tulipany. Co ciekawe, kwiaty te należą do najstarszych i najbardziej prymitywnych spośród wszystkich roślin okrytozalążkowych. Tak samo zresztą, jak same magnolie, które wraz z tulipanowcami przeżywały swój rozkwit około 50 milionów lat temu. Prymitywne czy nie, to właśnie dzięki kwiatom magnolie stały się jednymi z najpopularniejszych i najbardziej cenionych na świecie roślin ozdobnych. Hodowcy wręcz prześcigają się w wynajdowaniu coraz to nowych odmian, różniących się głównie kolorem, kształtem oraz wielkością kwiatów. Bardzo duże, jajowato-eliptyczne i zwykle nieco skórzaste liście magnolii, w zależności od gatunku, mogą być zimozielone lub opadać na zimę. Z dekoracyjnego punktu widzenia bardziej interesujący jest ten drugi przypadek, zwłaszcza gdy kwitnienie odbywa się przed rozwojem liści. Występuje wtedy pewien okres, w którym bezlistne jeszcze gałęzie dosłownie toną w powodzi dużych, pięknych kwiatów. Jednym z gatunków dostarczających tego typu wrażeń jest najczęściej u nas sadzona magnolia pośrednia, inaczej magnolia Soulange'a.


  Systematyka 

Rodzaj magnolia obejmuje według różnych źródeł od 80 do ponad 200 gatunków. Żaden z nich nie występuje w Polsce w stanie naturalnym, natomiast najczęściej uprawiana jest magnolia pośrednia (M. soulangiana). Nieco rzadziej można u nas spotkać inne magnolie; pokrótce omówmy najważniejsze z nich. Magnolia purpurowa, zwana inaczej liliowatą (M. liliiflora) posiada najintensywniej ze wszystkich gatunków zabarwione, purpurowoczerwone kwiaty. Z kolei filigranowa magnolia naga (M. denudata) wyróżnia się dużymi, śnieżnobiałymi kwiatami o bardzo oryginalnym kształcie. Jedne z największych kwiatów tworzy pochodząca Ameryki Północnej magnolia wielkokwiatowa (M. grandiflora); ich śrenica może dochodzić nawet do 30cm! Niewiele mniejsze są kremowobiałe kwiaty pochodzącej z USA magnolii parasolowatej (M. tripetala) - osiągają one do 25cm średnicy. Gatunek ten wyróżnia się ponadto ogromnymi, długimi często na 60cm(!) liśćmi. Są one ustawione na pędach parasolowato (stąd nazwa), co nadaje drzewu bardzo atrakcyjny, egzotyczny wygląd. Kwiaty magnolii gwiaździstej (M. stellata) w zależności od odmiany mogą przybierać barwy od śnieżnobiałej do purpurowoczerwonej. Na szczególną uwagę zasługuje magnolia drzewiasta (M. acuminata). W odróżnieniu od większości pozostałych gatunków posiada ona typowy dla "normalnych" drzew liściastych pokrój, a jej wysokość w ojczyźnie może dochodzić nawet do 30m. Tylko nieco mniejszą wysokość (20-25m) osiąga magnolia wielkokwiatowa; drzewo to należy równocześnie do najbardziej okazałych gatunków magnolii ze względu na rozłożystość korony, której szerokość nierzadko przekracza wysokość drzewa. Dorastająca do kilkunastu metrów magnolia japońska (M. kobus) poza wysokością wyróżnia się szybkim wzrostem i stosunkowo dużą mrozoodpornością.
Magnolie wraz z tulipanowcami są jednymi najstarszych i najbardziej prymitywnych drzew liściastych świata; rośliny tego typu pojawiły się na Ziemi już w okresie kredy.
█ Większość gatunków magnolii porastających w trzeciorzędzie gromne obszary Ziemi wyginęła wskutek późniejszych zlodowaceń. Także i dziś wiele gatunków jest zagrożonych wymarciem, a 45 z nich jest wpisanych na tzw. Czerwoną listę.
█ Nazwę magnolia ustanowił Linneusz na cześć XVII-wiecznego francuskiego botanika Pierre'a Magnola (dyrektora ogrodu botanicznego w Montpellier).

  Gatunki szczegółowo opisane w serwisie 

Magnolia pośrednia Krzew lub małe drzewko liściaste o krótkim, nisko rozgałęzionym pniu i luźnej, często bardzo rozłożystej koronie. Jak ogólnie wiadomo, głównym wyróżnikiem magnolii są ich piękne wielkie kwiaty podobne do tulipanów. Co ciekawe, kwiaty te należą do najstarszych i najbardziej prymitywnych spośród wszystkich roślin okrytozalążkowych. Tak samo zresztą, jak same magnolie, które wraz z tulipanowcami przeżywały swój rozkwit przed około 50 milionami lat. U magnolii Soulange'a płatki korony (dokładniej listki okwiatu - patrz opis kwiatów) od wewnątrz są białe, od zewnątrz zaś rożowo lub purpurowo nabiegłe. Kwiaty zakwitają przed rozwojem liści, a ponieważ są tworzone wyjątkowo licznie, gęsto obsypane nimi bezlistne drzewa wyglądają wręcz oszałamiająco.
Więcej informacji...

  Występowanie

Zasięg. Głównie wschodnia Azja (w tym przede wszystkim Chiny, Japonia i Korea) oraz Ameryka Północna i Środkowa. Tylko kilka gatunków pochodzi z Ameryki Południowej. Biotop. Lasy umiarkowane do tropikalnych, zarośla, brzegi rzek. Preferencje. Ze względu na swoje duże wymagania siedliskowe, magnolie bywają nazywane "kapryśnymi arystokratkami". Rosną dobrze tylko na żyznych i głębokich, półprzepuszczalnych, najlepiej próchnicznych glebach o lekko kwaśnym odczynie (pH 5-6) oraz na nasłonecznionych lub co najwyżej półcienistych stanowiskach. Są mało odporne na suszę, wrażliwe zanieczyszczenia powietrza, bardzo źle znoszą przesadzanie, ale ich największym wrogiem, zwłaszcza w przypadku młodych osobników, są niskie temperatury. Szczególnie niebezpieczne są mroźne, zimowe wiatry oraz wiosenne przymrozki. Należy zatem starać się sadzić magnolie w miarę możliwości w jak najbardziej osłoniętych od wiatru miejscach, a na zimę dodatkowo zabezpieczać je przez kopczykowanie korą, owijanie specjalnymi foliami itp. Starsze drzewa stają się bardziej mrozoodporne, jednak w czasie dużych mrozów ich pąki w dalszym ciągu mogą przemarzać. Długość życia i tempo wzrostu. Drzewa (krzewy) krótkowieczne do średnio długo żyjących, wolno rosnące.

  Zastosowanie

Magnolie to przede wszystkim jedne z najpopularniejszych i najbardziej cenionych na całym świecie roślin ozdobnych. Najczęściej są one sadzone w przydomowych ogródkach, w parkach, na osiedlach itp. Pąki i kora magnolii od wieków znajdują zastosowanie w ziołolecznictwie. Marynowane płatki kwiatów magnolii nagiej, podobnie jak sproszkowane liście magnolii japońskiej, stanowią na Dalekim Wschodzie przyprawę do ryżu. Z kolei młode liście i płatki kwiatów magnolii szerokolistnej są jedzone po ugotowaniu.

  Pokrój

Magnolie to przeważnie nieduże, osiągające zaledwie kilka do kilkunastu metrów wysokości drzewa liściaste, rzadziej krzewy lub większe drzewa. Jak wyżej wspomniano, jednymi z wyjątków od tej reguły są mierzące aż 20-30m wysokości magnolie drzewiasta i wielkokwiatowa. Większość magnolii posiada krótki, nisko rozgałęziony pień oraz szeroką i dość zwartą, ale świetlistą koronę.
█ Najgrubsza w Polsce magnolia, a jest nią oczywiście magnolia drzewiasta, rośnie w Śledziejowicach w woj. małopolskim. Drzewo to, o imponującej wysokości 29m (KB, 2013, laser), posiada pień o obwodzie 3.85m (Φ 1.23m) (KB, 2013). Nieco mniejszy osobnik tego samego gatunku rośnie w Parku Oliwskim w Gdańsku (patrz też punkt Wybrane okazy). Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.


Magnolia pośrednia, jak większość gatunków tego rodzaju,
jest małym, nisko rozgałęzionym drzewkiem liściastym
o szerokiej koronie.
Pokrój magnolii pośredniej

  Wybrane okazy

Magnolia drzewiasta w Parku Oliwskim w Gdańsku. Wyjątkowo dużymi rozmiarami w ramach rodzaju cechuje się magnolia drzewiasta. Jedno z największych i najpiękniejszych drzew tego gatunku w Polsce rośnie w Parku Oliwskim w Gdańsku. Jest to drzewo o niezwykle malowniczym, wręcz bajkowym pokroju z bardzo rozłożystymi i fantazyjnie powyginanymi grubymi konarami. Obwód pnia oliwskiej magnolii wynosi 3.16m (Φ 1.01m) (PG+KW, 2014), a wysokość całego drzewa jest równa 20m (PG, 2014, laser).

Magnolia drzewiasta w Parku Oliwskim w Gdańsku Magnolia drzewiasta w Parku Oliwskim w Gdańsku

  Korzenie

U większości gatunków kruche i delikatne, bardzo źle znoszące przesadzanie oraz zbyt głębokie sadzenie. Powinny być zabezpieczane przed wysychaniem i przemarzaniem (ściółkowanie, obsypywanie korą itp.).

  Kora

Zależna od gatunku, zwykle szara do brązowoszarej i stosunkowo gładka.

  Pędy i pąki

Pąki zróżnicowane na wegetatywne i mieszane (te drugie zwykle znacznie większe), jajowate, gęsto i długo, szaro owłosione, okryte 1 lub 2 łuskami.


Pąki magnolii są pokryte szarym,
gęstym owłosieniem
(na zdj. pąk kwiatowy magnolii pośredniej).
Pędy i pąki magnolii pośredniej
Pędy i pąki magnolii pośredniej

Pąki magnolii są pokryte szarym,
gęstym owłosieniem
(na zdj. pąk kwiatowy magnolii pośredniej).

  Liście

Blaszkowate, pojedyncze, z dużymi, błoniastymi przylistkami otaczającymi pęd. Blaszka odwrotnie jajowata do eliptycznej, (bardzo) duża, krótko zaostrzona, całobrzega, jasno- do ciemnozielonej, z góry najczęściej mocno błyszcząca, w dotyku skórzasta i dość sztywna. Na szczególną uwagę zasługują duże rozmiary liści. U większości gatunków ich długość zawiera się w granicach od kilkunastu do dwudziestu kilku centymetrów, ale istnieją gatunki (np. m. parasolowata), u których może ona przekraczać nawet 60cm! Ustawienie: skrętoległe na ogonkach. Okres występowania: wśród magnolii występują zarówno gatunki zimozielone (np. m. wielkokwiatowa), jak i zrzucające liście na zimę (np. m. pośrednia; do tej grupy należy większość gatunków uprawianych w Polsce). Także kolejność rozwijania liści i kwitnienia zależy od gatunku.

Liście magnolii parasolowatej Liście magnolii parasolowatej
Liście magnolii są na ogół duże i skórzaste. Jedne z największych tworzy magnolia parasolowata; osiągają one 60cm długości.

  Kwiaty

Kwiaty stanowią swojego rodzaju znak firmowy magnolii. Osadzone pojedynczo na gałązkach kształtem przypominają one tulipany, są od nich jednak zdecydowanie większe i bardziej efektowne. Są obupłciowe i owadopylne, a ich zapylaniem zajmują się chrząszcze (ponieważ kiedy powstawały, na świecie nie było jeszcze pszczół ani motyli!). Kwiaty magnolii należą do największych tworzonych przez drzewa. Na przykład u magnolii wielkokwiatowej osiągają one nawet 30cm średnicy i przypominają rozłożone na drzewie talerze! Ale i pozostałe gatunki mogą się pochawlić niewiele mniejszymi rozmiarami kwiatów. W zależności od gatunku i odmiany kwiaty różnią się kształtem, wielkością i zabarwieniem. Do najciekawszych pod względem kształtu należą szerokopłatkowe, śnieżnobiałe kwiaty magnolii nagiej i wielkokwiatowej oraz posiadające wąskie, ułożone w gwiazdę i charakterystycznie odchylające się w dół płatki kwiaty magnolii gwiaździstej. Z kolei purpurowe kwiaty magnolii liliowatej mają najintensywniejszy kolor w ramach rodzaju. Do dużego zróżnicowania pomiędzy poszczególnymi gatunkami dochodzi olbrzymia ilość sztucznie wyhodowanych odmian magnolii, których kwiaty przyjmują niespotykany u form podstawowych kształt czy zabarwienie (np. żółte). Okres kwitnienia: zależny od gatunku.

Magnolia japońska Kwiaty magnolii pośredniej Kwiaty magnolii pośredniej
█ Analizując dokładniej
budowę kwiatów magnolii
trzeba stwierdzić, są one
jednymi z najprymitywniejszych
wśród roślin okrytozalążkowych.
Cechuje je identyczność
płatków korony i działek
kielicha, które wspólnie
są określane mianem
"listków okwiatu". Wewnątrz
kwiatu występują bardzo liczne,
i masywne pręciki oraz
wiele słupków. Wszystkie te
elementy są osadzone spiralnie
na mocno wydłużonym dnie
kwiatowym dużej liczby zalążni.
Prymitywne kwiaty magnolii
nie tworzą nektaru, a jedynie
słodką, nektaropodobną
wydzielinę.
Największą ozdobą każdej magnolii są jej kwiaty (na zdjęciu po lewej magnolia japońska rosnąca w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie,
po prawej - zdecydowanie najczęściej uprawiana w Polsce magnolia pośrednia, inaczej Soulange'a).

  Owoce i nasiona

Owoce zbiorowe w postaci dużych, podługowatych utworów przypominających z wyglądu szyszki, przed dojrzeniem zwykle czerwone lub różowe. Składają się ze zrośniętych mieszków zawierających po 1, rzadziej po 2 duże, "fasolowate" nasiona okryte jaskrawoczerwoną (czasem pomarańczową lub różową) osnówką. Po otwarciu mieszka zwisają na cienkich, białych nitkach. U wielu gatunków magnolii nasiona są używane do wyhodowania sadzonek. Okres dojrzewania owoców: jesień.


Owoce magnolii są zebrane w podłużne, szyszkowate owocostany
(na zdjęciu obok młody owocostan magnolii parasolowatej).










  Drewno

Podobne jak u blisko sporewnionego tulipanowca - kremowobiałe do bladozielonego, regularnie słojowane, miękkie i trwałe. Ze względu na nieduże rozmiary większości gatunków, praktyczne zastosowanie znajduje w zasadzie jedynie drewno magnolii drzewiastej. Jest ono używane m.in. do wyrobu sklejek, palet, skrzynek oraz w meblarstwie.

  Inne informacje

█ Ze względu na kruche i delikatne korzenie, magnolie bardzo źle znoszą przesadzanie. Po wrażliwości na mróz jest to druga rzecz, o której należy bezwzględnie pamiętać przy uprawie tych roślin.
Magnolii nie przycina się.
Sposób uprawy magnolii (podany za Wikipedią): (...) sadzimy w dole wypełnionym przygotowaną wcześniej żyzną ziemią zmieszaną z obornikiem lub torfem. Po zasadzeniu roślinę podlewamy, a glebę wokół ściółkujemy korą lub torfem. Pomoże to utrzymać właściwą wilgotność gleby oraz uchroni korzenie przed przemarznięciem. Magnolie mają kruche korzenie i bardzo źle znoszą przesadzanie. Od marca do początku lipca nawozimy kilka razy niewielką ilością nawozów mineralnych wieloskładnikowych lub jednorazowo nawozem o przedłużonym działaniu. Przed zimą wokół młodych sadzonek obsypujemy kopczyk z trocin lub kory, a całą sadzonkę okrywamy jutowym workiem lub słomą. U starszych roślin nie jest to konieczne. Magnolii nie przycina się. (...) Magnolie rzadko atakowane są przez choroby i szkodniki. Przy podlewaniu magnolii nie wolno zwilżać wodą liści, gdyż sprzyja to szerzeniu się chorób bakteryjnych i grzybowych.