█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Wysoki krzew liściasty o miotlastej koronie, znany przede wszystkim z wytwarzania jadalnych owoców - tzw. orzechów laskowych. Jest ważnym składnikiem warstwy podszytu leśnego w lasach liściastych Europy, Azji Mniejszej i Kaukazu. Ze względu na powszechność występowania oraz niezbyt efektowny (krzewiasty) pokrój, wielu ludzi traktuje leszczynę pospolitą jako niczym nie wyróżniający się, pospolity krzew. Tak naprawdę jednak posiada ona wiele ciekawych i unikalnych cech. Najważniejsza z nich - wytwarzanie zdrowych i bardzo smacznych orzechów laskowych - nie wymaga komentarza. Poza tym leszczyna pospolita jest najwcześniej kwitnącą na terenie Polski rośliną drzewiastą; zakwitnięcie już w lutym jej zwisających, żółtych kotek męskich wyznacza umowny początek przedwiośnia. Wyprzedza ono często aż o ponad dwa miesiące pojawienie się pierwszych liści! O ile męskie kwiatostany leszczyny są powszechnie znane, to z pewnością nie każdy wie jak wyglądają jej kwiaty żeńskie. Mało kto zwraca na nie uwagę, ponieważ w odróżnieniu od kwiatów męskich są one pojedyncze i ukryte w pąkach tak, że na zewnątrz wystają tylko ich maleńkie, jaskraworóżowe znamiona. Na uwagę zasługuje wreszcie nie mające sobie równych pod względem giętkości drewno leszczyny pospolitej. Warto zatem patrząc na ten niezbyt interesujący na pierwszy rzut oka krzew, zdawać sobie sprawę z tego, że wbrew pozorom kryje on w sobie wiele ciekawych tajemnic...

Leszczyna pospolita jest jedną z najdłużej uprawianych przez człowieka roślin. Oczywiście najczęściej jest ona sadzona dla pozyskiwania orzechów laskowych, nie mniej jednak wyhodowano również wiele odmian typowo ozdobnych, wyróżniających się np. purpurowo zabarwionymi liśćmi, korkociągowato poskręcanymi lub zwisającymi gałęziami itp. Wracając do produkcji orzechów laskowych trzeba podkreślić, że na skalę przemysłową uprawiane są przede wszystkim specjalnie uzyskiwane odmiany szlachetne leszczyny. Odmiany te tworzą wyjątkowo dorodne i smaczne owoce oraz dają gwarancję obfitego plonu. Głównym zagłębiem orzechów laskowych są kraje basenu Morza Śródziemnego (w tym przede wszystkim Turcja, Włochy i Hiszpania) oraz Stany Zjednoczone (Kalifornia). Zdecydowanie największym producentem na świecie jest Turcja, w której rocznie produkuje się 625 tys. ton tych owoców, co stanowi aż ok. 75% całej światowej produkcji. W Polsce orzechy laskowe są produkowane raczej na niewielką skalę; produkcja przemysłowa nie jest tu opłacalna ze względu na zbyt zimny klimat uniemożliwiający odpowiednio obfite plony.

Jedyny naturalnie występujący w Polsce gatunek leszczyny. Podobnie jak inne gatunki tego rodzaju, posiada dużą ilość odmian ozdobnych. Do najważniejszych należą m.in. bardzo wolno rosnąca odmiana 'Contorta' z korkociągowato poskręcanymi gałęziami i pofalowanymi lub pozwijanymi liśćmi, odmiana 'Aurea' wyróżniająca się złocistymi liśćmi na wiosnę, strzępolistna odmiana 'Heterophylla', odmiana 'Fuscorubra' o liściach w młodości ciemno purpurowych, później zieleniejących oraz podobna do niej, ale utrzymująca przez cały czas purpurowy kolor liści odmiana 'Purpurea'. Wszystkie te odmiany oprócz ich znaczenia związanego ze zbiorem owoców, są sadzone jako krzewy dekoracyjne, głównie ogrodowe i parkowe. Więcej informacji na ten temat znajduje się na stronie z opisem rodzaju leszczyna.

  Występowanie

Zasięg. Europa (z wyj. półn. Skandynawii), Azja Mniejsza, Kaukaz. W Polsce rozpowszechniona na terenie całego kraju.
Biotop. Występuje od nizin do poziomu ok. 1300 m.n.p.m. Rośnie głównie w rzadkich, jasnych lasach liściastych, gdzie stanowi najwyższą część podszytu. Poza tym częsta w zadrzewieniach śródpolnych, nad brzegami rzek, na stokach, nieużytkach itp.
Preferencje. Roślina pionierska, posiadająca bardzo małe wymagania i dobrze przystosowująca się do różnych warunków. Lubi gleby lekko podmokłe, ale dobrze radzi sobie także na suchych, jest bardzo tolerancyjna pod względem oświetlenia - rośnie dobrze zarówno w pełnym nasłonecznienieniu jak i półcieniu; na stanowiskach w pełni zacienionych może słabo owocować. Odmiany szlachetne charakteryzują się większymi wymaganiami, głównie termicznymi (są bardziej ciepłolubne).
Długość życia i tempo wzrostu. Krzew krótkowieczny, szybko rosnący. Osiąga wiek 70-80(100) lat.

Zastosowanie Ważny krzew leśny budujący warstwę podszytu - ocienia glebę, daje wartościową ściółkę, dostarcza owoców dla gryzoni. Uprawiany na skalę przemysłową dla pozyskiwania orzechów laskowych lub jako roślina ozdobna. Z orzechów laskowych wytwarza się m.in. cenny olej znajdujący zastosowanie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym, farbiarskim i perfumeryjnym. █ Leszczyna pospolita była uprawiana (jako krzew owocowy) już w starożytnej Grecji i Rzymie.   Pokrój Wysoki, wielopniowy krzew liściasty o miotlastej koronie. Rozmiary. Wysokość 5-6(10)m. Średnica (pojedynczego) pnia 0.1-0.15(0.20)m. █ Istnieją sztucznie wyhodowane odmiany leszczyny pospolitej osiągające nawet 15m wysokości! Szczegóły pokroju. Pień wielokrotny, poszczególne pnie składowe stosunkowo proste, niezbyt grube, zorientowane lekko ukośnie. Korona szeroka, wachlarzowato rozszerzająca się ku górze, wysoko wysklepiona, miotlasta, gęsto ulistniona. → Leszczyna pospolita jest wysokim krzewem liściastym o sztywno wyprostowanych gałęziach.

  Korzenie

System korzeniowy płytki, z nielicznymi sięgającymi głębiej korzeniami głównymi oraz licznymi znajdującymi się płytko pod powierzchnią ziemi (kilka do kilkunastu cm) delikatnymi i cienkimi korzeniami bocznymi.

  Kora

W młodości początkowo popielata i pokryta rzadkimi, szczeciniastymi włoskami koloru czarnego, potem błyszczącobrązowa z poziomymi, jasnymi przetchlinkami, z czasem staje się popielatoszara. Zawsze pozostaje cienka i stosunkowo gładka, tylko u podstawy starych pni może być delikatnie spękana lub łuszczyć się cienkimi pasemkami.

Popielatoszara kora leszczyny pospolitej zawsze pozostaje cienka i stosunkowo gładka.

Pędy i pąki Młode pędy okrągłe w przekroju, dość cienkie, szare do czerwonobrunatnych, pokryte ciemnymi, szczeciniastymi włoskami i gruczołkami. Pąki zielonkawe (łuski po stronie pędu) do brunatnych (łuski nasłonecznione), z ciemno obrzeżonymi, gładkimi łuskami, wierzchołkowe szerokojajowate, zaokrąglone, długości 4-8mm, boczne nieco mniejsze, wąskojajowate, odstające od pędu. → Pędy leszczyny pospolitej są szczeciniasto owłosione. Jajowate pąki mają ciemno obrzeżone łuski.

Jedna z popularnych odmian ozdobnych leszczyny 'Purpurea' posiada bardzo efektowne, purpurowo zabarwione liście.   Liście Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka okrągława do szeroko odwrotnie jajowatej, u nasady lekko sercowata, na końcu z krótkim, acz wyraźnie zaznaczonym wierzchołkiem, dość duża - o średnicy 8-12cm, na brzegu głęboko i ostro podwójnie piłkowana (czasami częściowo wrębna), matowo zielona (nie dotyczy niektórych odmian ozdobnych), miękka i delikatna w dotyku, z góry lekko pomarszczona, początkowo obustronnie miękko owłosiona, z czasem na wierzchu łysiejąca. Ustawienie: skrętoległe na krótkich, ok. 1cm, gruczołkowato owłosionych ogonkach. Okres występowania: IV-X. Liście rozwijają się w drugiej połowie kwietnia. Jesienią przebarwiają się na żółto. → Duże, okrągławe liście leszczyny pospolitej są miękkie i przyjemne w dotyku.

  Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane w kotkowate kwiatostany. Kotki zwisające bez szypułek w grupach po 2-4 sztuk, podłużne, długości do 10cm, żółtawe, tworzą się latem, zimują na drzewie, po czym zakwitają już w lutym następnego roku. Pojedyncze kwiaty bardzo drobne i niepozorne, bez okwiatu. Kwiaty żeńskie pojedyncze, nieco większe niż męskie, rozwijają się parami na krótkopędach, są ukryte w pąkach tak, że na zewnątrz są widoczne tylko ich maleńkie, jaskraworóżowe znamiona. Okres kwitnienia: II-III (długo przed rozwinięciem się liści).
█ Leszczyna pospolita jest najwcześniej kwitnącą rośliną drzewiastą w Polsce. Jej zakwitnięcie (już w drugiej połowie lutego!) traktuje się umownie jako oznakę początku przedwiośnia.

	Pojedyncze kwiaty żeńskie są ukryte w pąkach tak, że na zewnątrz wystają jedynie ich maleńkie, jaskraworóżowe znamiona.
Kwiaty męskie leszczyny pospolitej są zebrane w zwisające, żółtawe kotki.		Kwiaty męskie i żeńskie występują wspónie na tym samym osobniku (jednopienność).

  Owoce i nasiona

Tzw. orzechy laskowe - jednonasienne, bezbielmowe orzechy ze zdrewniałą owocnią (skorupką), otoczoną przez głęboko i nieregularnie ząbkowaną (postrzępioną), jasnozieloną okrywę niedłuższą niż sam orzech (tak więc orzechy dobrze widoczne mimo okryw). Okrywa powstaje ze zrośnięcia trzech podkwiatków. Skorupka początkowo biała i dość miękka, po dojrzeniu staje się jasnobrązowa i zdrewniała, ma podługowaty lub okrągławy kształt, jej długość wynosi 2-4cm, w miejscu zrośnięcia z okrywą posiada charakterystyczne znamię (tzw. "tarczkę"). Nasiona jadalne, bardzo pożywne i smaczne, zawierają dużą ilość łatwo przyswajalnych tłuszczów, są produkowane na ogromną skalę przemysłową (patrz opis ogólny). Okres dojrzewania owoców: (VIII)IX-X.
█ Orzechy laskowe zawierają ok. 60% tłuszczu, 15% białka i 7% cukru, a także dużo innych bardzo cennych składników, takich jak błonnik, witaminy (głównie B6 i B) oraz mikroelementy (potas, fosfor, magnez itp.).
█ Orzechy laskowe były uznawane za symbol m.in. płodności, miłości, małżeństwa, mądrości, stałości i cierpliwości.

Owoce leszczyny pospolitej to znane wszystkim doskonale orzechy laskowe.

  Drewno

Jasnobrązowe (kolor twardzieli podobny jak bielu), bezsłojowe, twarde i trwałe, bardzo giętkie i sprężyste. Mimo dobrych właściwości mechanicznych, ze względu na małą grubość pni i gałęzi nie posiada większego znaczenia w przemyśle. Czasami jest używane do wyrobu węgla drzewnego oraz do budowy żywopłotów i prowizorycznych ogrodzeń na polach uprawnych. Dzieci z pędów leszczyny robią łuki i strzały.

  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2024 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)