♦ Wysokie krzewy (główne gatunki). |
♦ Okrągławe liście z sercowatą nasadą. |
♦ Bardzo wczesny okres kwitnienia (koniec zimy); kotki męskie "kiełbaskowate", zwisające. |
♦ Owoce: orzechy laskowe - zawierają w środku duże, jadalne nasiono, otoczone zdrewniałą skorupą i umieszczone w postrzępionej, miękkiej, zielonej okrywie. |
♦ Kwitnące już w lutym (lub na początku marca) kotki męskie leszczyn są jednymi z pierwszych zwiastunów przedwiośnia; są to najwcześniej kwitnące kwiaty ze wszystkich roślin drzewiastych w Polsce. |
█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.
Rodzaj obejmujący w większości gatunki dużych krzewów liściastych (rzadziej drzew), znanych przede wszystkim z wytwarzania
jadalnych owoców nazywanych orzechami laskowymi. Niektóre gatunki, jak na przykład leszczyna pospolita, należą do ważnych
składników tworzących piętro podszytu w lasach liściastych porastających duże obszary Europy, Azji i Ameryki Północnej.
Oczywiście z gospodarczego punktu widzenia najważniejszym zastosowaniem leszczyn jest przemysłowa1 produkcja
orzechów laskowych. Dodatkowo wyhodowano wiele form typowo ozdobnych, posiadających atrakcyjny kolor liści, powyginane lub zwisające
gałązki, oryginalny pokrój itp.
__________________________________
1) Największymi producentami orzechów laskowych są kraje basenu Morza Śródziemnego (w tym głównie Turcja, Włochy i Hiszpania) oraz Stany Zjednoczone (Kalifornia). W Polsce przemysłowa produkcja jest nieopłacalna ze względu na zbyt chłodny klimat i w związku z tym stosunkowo niskie plony.
Systematyka |
Rodzaj leszczyna obejmuje 15 gatunków, z których w Polsce w stanie naturalnym występuje tylko jeden - leszczyna pospolita (C. avellana). W uprawie znajdują się ponadto m.in. leszczyna turecka (C. colurna), południowa (C. maxima), amerykańska (C. americana) i kaukaska (C. colchica). Niewątpliwie jednym z najciekawszych gatunków jest będąca średniej wielkości drzewem liściastym leszczyna turecka. Gatunek ten, ze względu na swoje rozmiary nazywany też leszczyną drzewiastą, stanowi wyjątek w ramach rodzaju zdominowanego przez krzewy. Dodatkowo na uwagę zasługują bardzo charakterystyczne okrywy orzechów leszczyny tureckiej - są one postrzępione na długie i cienkie "frędzle". Jeszcze większa od leszczyny tureckiej jest leszczyna chińska (C. chinensis); drzewo to dorasta do 40m wysokości i jest największym przedstawicielem swojego rodzaju. Na koniec wspomnijmy o leszczynie południowej, która dzięki owocom całkowicie ukrytym w rurkowatych, czerwonych okrywach może stanowić efektowną roślinę ozdobną.
Wiele z wymienionych wyżej gatunków leszczyny posiada dużą ilość sztucznie wyhodowanych odmian. Są to zarówno odmiany szlachetne,
uprawiane ze względu na owoce, jak również odmiany ozdobne. Przykładami tych ostatnich mogą być posiadająca korkociągowato
poskręcane gałęzie odmiana 'Contorta', rdzawolistna odmiana 'Fusco-rubra' o purpurowych młodych liściach
później zieleniejących oraz podobna do niej, ale utrzymująca przez cały czas purpurowy kolor liści odmiana 'Purpurea'.
Wszystkie te odmiany są często wykorzystywane jako ogrodowe i parkowe krzewy dekoracyjne.
█
Ta sama nazwa odmiany ozdobnej może dotyczyć różnych gatunków leszczyny. Przykładowo określenie 'Purpurea' oznacza
bordowolistne odmiany zarówno leszczyny pospolitej jak i południowej.
Więcej... |
Gatunki szczegółowo opisane w serwisie |
Leszczyna pospolita |
Wysoki krzew liściasty o miotlastej koronie, znany przede wszystkim z wytwarzania jadalnych owoców - tzw.
orzechów laskowych. Jest ważnym składnikiem warstwy podszytu leśnego w lasach liściastych Europy, Azji Mniejszej i Kaukazu.
Ze względu na powszechność występowania oraz niezbyt efektowny (krzewiasty) pokrój, wielu ludzi traktuje leszczynę pospolitą
jako niczym nie wyróżniający się, pospolity krzew. Tak naprawdę jednak posiada ona wiele ciekawych i unikalnych cech.
Najważniejsza z nich - wytwarzanie zdrowych i bardzo smacznych orzechów laskowych - nie wymaga komentarza.
Poza tym leszczyna pospolita jest najwcześniej kwitnącą na terenie Polski rośliną drzewiastą;
zakwitnięcie już w lutym jej zwisających, żółtych kotek męskich wyznacza umowny początek przedwiośnia.
Wyprzedza ono często aż o ponad dwa miesiące pojawienie się pierwszych liści!
O ile męskie kwiatostany leszczyny są powszechnie znane, to z pewnością nie każdy wie jak wyglądają jej kwiaty żeńskie.
Mało kto zwraca na nie uwagę, ponieważ w odróżnieniu od kwiatów męskich są one pojedyncze i ukryte w pąkach tak, że na zewnątrz
wystają tylko ich maleńkie, jaskraworóżowe znamiona.
Na uwagę zasługuje wreszcie nie mające sobie równych pod względem giętkości drewno leszczyny pospolitej.
Warto zatem patrząc na ten niezbyt interesujący na pierwszy rzut oka krzew, zdawać sobie sprawę z tego,
że wbrew pozorom kryje on w sobie wiele ciekawych tajemnic...
Więcej informacji... |
Leszczyna turecka |
Osiągająca nawet ponad 20m wysokości leszczyna turecka stanowi wyjątek w ramach swojego zdominowanego przez krzewy rodzaju.
Jest to średniej wielkości (rzadziej duże) drzewo liściaste o prostym, często wielokrotnym pniu
i gęstej, regularnie stożkowatej koronie.
Poza rozmiarami leszczyna turecka wyróżnia się charakterystycznymi orzechami laskowymi, których okrywy są mocno postrzępione
na długie i cienkie "frędzle".
Gatunek został sprowadzony do Polski z południowej Europy. Na razie jest u nas dość rzadko uprawiany.
Więcej informacji... |
Zasięg. Strefa umiarkowana półkuli północnej, w szczególności Europy, Azji i Ameryki Północnej. Biotop. Na stanowiskach naturalnych leszczyny występują głównie w lasach liściastych, gdzie stanowią najwyższą część podszytu. Poza tym rosną w zadrzewieniach śródpolnych, nad brzegami rzek, na nasłoecznionych stokach, nieużytkach itp. Preferencje. Odmiany podstawowe gatunków leszczyny to generalnie rośliny o niewielkich wymaganiach. Większe wymagania posiadają uprawiane odmiany szlachetne i ozdobne. Przykładowo odmiany ozdobne posiadające kolorowe liście osiągają najbardziej efektowne odcienie zazwyczaj na stanowiskach nasłonecznionych, z kolei uprawiane dla przemysłowej produkcji orzechów odmiany szlachetne wymagają cieplejszego klimatu. Długość życia i tempo wzrostu. Zależne od gatunku, np. leszczyna pospolita żyje tylko kilkadziesiąt lat, podczas gdy leszczyna turecka może osiągnąć nawet 250-300 lat. Tempo wzrostu u większości gatunków jest niewielkie.
Ważne krzewy współtworzące piętro podszytu leśnego. Ich najważniejszym zastosowaniem jest pozyskiwanie orzechów laskowych, poza tym są to popularne rośliny ozdobne (m.in. bardzo wczesny okres kwitnienia).
Pokrój / KorzeniePokrój. Wysokie, wielopniowe krzewy liściaste, rzadziej średniej wielkości drzewa. Wysokość form krzewiastych wynosi przeważnie 3-10m, ale u niektórych sztucznie hodowanych odmian może ona sięgać nawet 15m(!). Jednym z nielicznych "drzewiastych" wyjątków jest będąca średniej wielkości lub nawet dużym drzewem liściastym leszczyna turecka. Przeciętnie osiąga ona wysokość ok. 20m i średnicę pnia rzędu 0.5m, jednak sporadycznie zdarzają się osobniki nawet ponad 30-metrowe i o pniu dochodzącym do 1.5m średnicy. Jeszcze większa - największa w ramach rodzaju - jest leszczyna chińska; drzewo to dorasta do 40m wysokości! System korzeniowy zazwyczaj płytki i mocno rozgałęziony, wrażliwy na wysychanie (przesadzać z ziemią!). |
Kora / Pędy i pąkiKora u większości gaunków popielatoszara i gładka. Wyjątek stanowią m.in. leszczyny turecka i posrednia, których kora jest łuskowato spękana i/lub głęboko bruzdowana. Pędy i pąki - patrz opisy gatunków.
|
KwiatyRozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane w kotkowate kwiatostany. Kotki zwisające w grupach po kilka sztuk na szczytach bocznych gałązek, podłużne, długości 5-12cm, żółtawe, tworzą się latem, zimują na drzewie, po czym zakwitają wcześnie na wiosnę lub jeszcze pod koniec zimy następnego roku. Pojedyncze kwiaty bardzo drobne i niepozorne, bez okwiatu. Kwiaty żeńskie pojedyncze, nieco większe niż męskie, ukryte w pąkach mieszanych tak, że w nawet czasie kwitnienia na zewnątrz widoczne są tylko ich małe (1-3mm), różowoczerwone znamiona. Zawiązki owoców są umieszczone na końcach krótkich, ulistnionych pędów, mocno wydłużających się w trakcie dojrzewania orzechów. Okres kwitnienia: wszystkie gatunki leszczyny charakteryzują się bardzo wczesnym okresem kwitnienia (w Polsce najwcześniejszym ze wszystkich roślin drzewiastych!) - od końca zimy (II/III) do wczesnej wiosny (III/IV), kwitnienie odbywa się więc na długo przed rozwojem liści. |
Owoce i nasionaTzw. orzechy laskowe - jednonasienne, bezbielmowe orzechy ze zdrewniałą owocnią (skorupką), otoczoną przez miękkie, postrzępione, przeważnie jasnozielone listki okrywy owocowej powstałej ze zrośnięcia podkwiatków. Dojrzała skorupka twarda i dość trudna do rozłupania. Okrywa w zależności od gatunku może być krótka, długa, frędzelkowata, rurkowata itp. Nasiona jadalne, oleiste, bardzo pożywne i smaczne. Okres dojrzewania owoców: późne lato do środkowej jesieni. Owoce leszczyn to znane wszystkim doskonale orzechy laskowe. U leszczyny pospolitej mają one typową postać. |
Ciekawie wyglądające orzechy tworzą leszczyny turecka i pośrednia. Posiadają one niezwykle charakterystyczne, długie, frędzelkowate okrywy. |
Żółtawobiałe do jasnobrązowego (kolor twardzieli najczęściej podobny jak bielu), bezsłojowe, twarde i trwałe, sprężyste. Znaczenie gospodarcze posiada jedynie drewno leszczyny tureckiej.