Śliwa domowa (Prunus domestica) ang. Plum

Małe drzewo liściaste o krótkim, nisko rozgałęzionym pniu i luźno ugałęzionej koronie. Jest znane przede wszystkim z wytwarzania jadalnych owoców nazywanych śliwkami. Na gatunek śliwa domowa składa się ogromna ilość uprawianych odmian. Powstały one wskutek odpowiedniego krzyżowania dziko rosnących gatunków śliwy (głównie tarniny oraz śliwy wiśniowej), od których różnią się wytwarzaniem dużych, atrakcyjnie zabarwionych, a przede wszystkim bardzo soczystych i smacznych owoców (owoce gatunków naturalnych są mniejsze, niezbyt efektownie ubarwione i posiadają zdecydowanie gorszy smak - najczęściej kwaśny i cierpki). Poza różnicami w wyglądzie i smaku, owoce śliwy domowej, podobnie zresztą jak i innych uprawianych drzew sadowniczych, charakteryzują się wydłużonym okresem przydatności do spożycia. Śliwy są jednymi z najważniejszych drzew owocowych strefy umiarkowanej. Do największych producentów śliwek w przeliczeniu na jednego mieszkańca należy Serbia, w której roczna produkukcja tych owoców dochodzi do 500 tys. ton.

Systematyka

Jeden z około 35 gatunków śliwy (w wąskim tego słowa znaczeniu - patrz opis rodzaju), powszechnie uprawiany w Europie jako drzewo sadownicze i najbardziej rozpowszechniony w Polsce. Liczbę jego odmian szacuje się na co najmniej kilkaset, a niektóre źródła mówią nawet o dwóch tysiącach. Odmiany te dzieli się najczęściej na dwie grupy nazywane podgatunkami lub drobnymi gatunkami. Pierwszy z tych podgatunków - śliwa domowa typowa czyli tzw. 'Węgierka' (P. domestica L. subsp. domestica) obejmuje odmiany charakteryzujące się owalnymi, stosunkowo dużymi i jędrnymi śliwkami, zabarwionymi na kolor purpurowoczerwony do niebieskoczarnego. Odmiany te posiadają wyraźnie spłaszczoną, łatwo oddzielającą się od jędrnego miąższu pestkę. Druga grupa odmian to śliwa domowa 'Lubaszka' (P. domestica L. subsp. insititia), na którą składają się odmiany o nieco mniejszych, zazwyczaj kulistych śliwkach, posiadających miękki miąższ i zabarwionych na żółto lub czerwono. Pestki tych odmian są prawie okrągłe i bardzo trudno oddzielają się od miękkiego miąższu.
█ Niektórzy podgatunek 'Lubaszka' rozbijają na dwa podgatunki: śliwa domowa 'Renkloda' - (P. domestica L. subsp. italica) i śliwa domowa 'Mirabelka' - (P. domestica L. subsp. syriaca).

Pochodzenie śliwy domowej nie jest do końca jasne; z dużym prawdopodobieństwem przyjmuje się, że jest ona mieszańcem powstałym wskutek wielokrotnego krzyżowania naturalnych gatunków śliwy, w tym głównie tarniny i śliwy wiśniowej. Pierwszy z wymienionych gatunków rodzicielskich - śliwa tarnina jest gatunkiem naturalnie występującym w Polsce. Jak większość dziko rosnących odmian, charakteryzuje się ona małymi i cierpkimi w smaku owocami. Są one czarnoniebieskie i nadają się do spożycia dopiero po przemrożeniu. Z kolei śliwa wiśniowa (P. cerasifera) wytwarza owoce, które kształtem, wielkością i zabarwieniem przypominają czereśnie (nie dotyczy to jej odmiany kaukaskiej zwanej Ałyczą, posiadającej żółte owoce nazywane czasami mirabelkami).

Występowanie

Zasięg. Uprawiana w różnych częściach świata, przede wszystkim w Europie i na Kaukazie.
Biotop. Stanowisk naturalnych brak (drzewo sztucznie wyhodowane, występujące czasami w formie zdziczałej na skrajach lasów, nieużytkach, przy drogach itp.).
Preferencje. Gleby ciężkie, gliniaste, jednak niezbyt mokre. Gatunek światłolubny, najlepsze owoce tworzy na stanowiskach nasłonecznionych, choć może też rosnąć w półcieniu. Preferuje klimat o łagodnych zimach, przy tym jednak cechuje się dużą mrozoodpornością.
Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo wyjątkowo krótkowieczne, średnio szybko rosnące. Osiąga wiek zaledwie 20-25(35) lat. Tempo wzrostu początkowo dość duże, potem znacznie spada.

Zastosowanie

Sztucznie hodowane odmiany szlachetne śliwy są jednymi z ważniejszych drzew w europejskim sadownictwie. Ich owoce są smaczne i bardzo soczyste, a ponadto zawierają duże ilości magnezu, żelaza i witaminy A. Oprócz bezpośredniego spożycia są one stosowane do produkcji kompotów, soków, syropów, dżemów, wina oraz śliwowicy. Bardzo smaczne są suszone śliwki (w ich produkcji specjalizują się głównie kraje azjatycie). Powszechnie znane są także przeczyszczające właściwości śliwek; znajduje to zastosowanie przy produkcji niektórych środków przeczyszczających. Drewno śliwy należy do najbardziej wartościowych i jest wykorzystywane m.in. w przemyśle meblowym.

Pokrój

Małe drzewo liściaste o krótkim pniu i okrągławej koronie.

Rozmiary. Wysokość 5-12(15)m. Średnica pnia 0.2-0.3(0.4)m.
█ Niektóre odmiany śliwy domowej posiadają wysokość jeszcze mniejszą niż 5m, co ułatwia zbiór śliwek.

Szczegóły pokroju. Pień prosty, nisko rozgałęziony. Korona eliptyczna do okrągławej. Konary średniej grubości, dość rzadko ustawione. Gałęzie bez cierni, ale gałązki bardzo gęste i nieregularnie powyginane, sprawiające wrażenie ciernistego gąszczu.

→
Śliwa domowa to małe drzewo liściaste
o krótkim pniu i okrągławej koronie.

Korzenie

System korzeniowy bardzo płytki; główna masa korzeni znajduje się na głębokosci zaledwie 10-40cm, choć u starych drzew, zwłaszcza na piaszczystym podłożu, może sięgać nieco głębiej.

Kora / Pędy i pąki

Kora początkowo szara i gładka, posiadająca bardzo wyraźne poziome przetchlinki, z biegiem czasu staje się ciemniejsza - brunatnoszara i płytko spękana. Młode pędy czerwonawobrunatne, początkowo słabo owłosione, potem nagie. W odróżnieniu od gatunków rodzicielskich, krótkopędy śliwy domowej nie są wyposażone w ciernie. Pąki stożkowate, zaostrzone, okryte wieloma czerwonobrązowymi łuskami. Zarówno pąki szczytowe, jak i boczne pojedyncze, nie zaś zebrane w klastry, jak to ma miejsce u innych podrodzajów należących do szeroko pojętego rodzaju śliwa.

Więcej...

Liście / Kwiaty

Liście blaszkowate, pojedyncze. Blaszka o kształcie eliptycznym lub (odwrotnie)jajowatym, długości 4-8cm i mniej więcej dwa razy mniejszej szerokosci, na brzegu karbowana lub piłkowana, matowozielona, początkowo obustronnie owłosiona, potem z wierzchu łysiejąca. Ustawienie: skrętoległe na ok. 1.5cm ogonkach. Na krótkopędach liście są często zebrane w pęczki. Okres występowania: IV-X. Liście rozwijają się pod koniec kwietnia, w trakcie przekwitania kwiatów. Jesienią przebarwiają się na żółto. Kwiaty obupłciowe, owadopylne i miododajne, tworzone w dużych ilościach, zebrane po 2-3 na krótkich szypułkach. Pojedyncze kwiaty stosunkowo duże - o średnicy 1.5-3cm, posiadają podwójny, 5-krotny, wolnopłatkowy okwiat. Płatki korony białe, na wierzchu lekko ząbkowane. Pręciki ustawione w 10-członowych okółkach, słupek jeden. Okres kwitnienia: IV-V (wraz z rozwojem liści lub krótko przed nimi).
█ Kwiaty śliwy domowej są bardzo podobne do występujących u wiśni ptasiej (czereśni). Od tych ostatnich różnią się rzadszymi skupiskami, grubszymi nitkami pręcików i bardziej masywnymi pylnikami. Ich działki kielicha nie są lub są tylko nieznacznie odgięte do tyłu (patrz zdjęcie poniżej po prawej).


Szerokość eliptycznych liści śliwy domowej zależy od odmiany; po lewej liście odmiany typowej (węgierki), po prawej - jednej z odmian amerykańskich.		Skupione w pęczkach kwiaty śliwy domowej posiadają 5 białych płatków korony, jeden zielony słupek oraz wiele pręcików z żółtymi pylnikami. Ich działki kielicha (→) nie są tak mocno odgięte do tyłu, jak np. u czereśni.

Owoce i nasiona

Tzw. śliwki - w zależności od odmiany owalne lub kuliste pestkowce, zawierające w środku twardą pestkę otoczoną mięsistym i soczystym miąższem, który z kolei jest okryty cienką skórką. Kształt, wielkość, zabarwienie i smak owoców zależy od odmiany (patrz Systematyka). U najczęściej uprawianej w Polsce odmiany - 'Węgierki' owoce są podługowate, ich długość wynosi 3-7cm, a kolor jest purpurowy do ciemnofioletowego. Powierzchnia węgierek jest często pokryta niebieskim, łatwo ścierającym się nalotem. Posiadają one żółty, bardzo jędrny i wyjątkowo smaczny miąższ, który łatwo oddziela się od mocno spłaszczonej pestki. Okres dojrzewania owoców: w zależności od odmiany (VII)VIII-IX(X).

Owoce odmiany 'Węgierka' są purpurowofioletowe i pokryte
ścierającym się, niebieskim nalotem (→). Miąższ 'Węgierki'
jest jaskrawożółty i jędrny, dzięki czemu stosunkowo łatwo
oddziela się od mocno spłaszczonej pestki (→→).

Drewno

Twardzielowe, posiada piękny, czerwonobrunatny kolor przypominający kasztany, jest bardzo twarde i gęste, wysoko cenione w przemyśle, uważane też za jedno najlepszych spośród europejskich drzew do wykonywania instrumentów muzycznych. Ze względu na efektowny kolor i bardzo dobre parametry techniczne znajduje zastosowanie w przemyśle meblowym.

→
Czerwonobrunatne drewno śliwy domowej
jest bardzo twarde i gęste.

Inne informacje

█ Glebę wokół śliw najlepiej co pewien czas odchwaszczać. Nie należy też dopuszczać do wyrośnięcia w pobliżu zbyt dużej trawy. Stosować nawozy o dużej zawartości azotu.
█ UWAGA. Odmiany uprawne śliwy są wrażliwe na tzw. szarkę (ospowatość). Choroba ta jest wywoływana przez mszyce.

Galeria zdjęć

Zobacz galerię...

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)