█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Topole balsamiczne to w większości wysokie i bardzo szybko rosnące drzewa liściaste. Posiadają one przeważnie długi i prosty, często widoczny do samego wierzchołka pień oraz niezbyt szeroką, eliptyczną lub jajowatą koronę. Wiele gatunków i odmian pochodzi z chłodnych obszarów Ameryki Północnej, w tym z zachodniej Kanady, są to więc drzewa bardzo dobrze przystosowane do niskich temperatur. W swojej ojczyźnie niektóre z nich, np. topola kalifornijska, osiągają gigantyczne rozmiary - nawet do 60m wysokości! - i tym samym należą do największych drzew kanadyjskich lasów borealnych i mieszanych. W Europie gatunki te dorastają "zaledwie" do 30(35)m.

Liczba mnoga użyta w nazwie "topole balsamiczne" sugeruje zbiorowe określenie pewnej grupy gatunków. I rzeczywiście - mamy tu do czynienia ze zbiorem ok. 10 gatunków drzew pochodzących z Ameryki Północnej i Azji oraz dużą liczbą ich sztucznie wyhodowanych odmian i mieszańców. Jednym z gatunków podstawowych jest (właściwa) topola balsamiczna (P. balsamifera, syn. P. tacamahaca), od której wywodzi się nazwa grupy; inne znane gatunki to m.in. topola Maksymowicza (P. maximowiczii), topola Simona (inaczej chińska - P. simonii) i topola kalifornijska (P. trichocarpa). Jak wyżej wspomniano, gatunkom podstawowym towarzyszy duża liczba sztucznie wyhodowanych odmian i mieszańców powstałych wskutek ich zarówno spontanicznego, jaki i wymuszonego krzyżowania się pomiędzy sobą i z innymi topolami; są to m.in. topola berlińska (P. xberolinensis) wraz z odmianami oraz hybrydy oznaczane symbolami NE-4x (więcej - patrz punkt Systematyka). Mieszańce te i odmiany są niejednokrotnie bardzo trudne do odróżnienia, a ich klasyfikacja jest niejednoznaczna.
█ Przekonałem się o tym osobiście, kiedy przez długi czas usiłowałem oznaczyć pewne bardzo popularne w południowej Polsce drzewa, rosnące m.in. na pobliskim osiedlu w Krakowie. Poza ustaleniami, że należą one do grupy topól balsamicznych, ale na pewno nie odpowiadają żadnemu z "czystych" gatunków, długo nie udawało mi się określić konkretnego mieszańca (odmiany), który idealnie pasowałby do oznaczanych drzew. To, co w tej sytuacji można było zrobić, to jedynie bardzo pobieżnie spekulować, na podstawie cech morfologicznych, o możliwych gatunkach rodzicielskich (określenie dokładnego składu i udziału procentowego poszczególnych rodziców byłoby możliwe właściwie tylko w drodze analizy chemicznej organów). Rozważania tego typu doprowadziły mnie do hipotezy, że musi chodzić o mieszańca topoli Maksymowicza i kalifornijskiej. Rzeczywiście, jak się w końcu okazało, identyfikowane drzewa należą do grupy hybryd 'NE 4x', stanowiących sztucznie uzyskane mieszańce tych dwóch gatunków (więcej - patrz Systematyka).

Nasuwa się pytanie, jakie wspólne cechy powodują wydzielenie wspomnianych 10 gatunków wraz z ich licznymi mieszańcami i odmianami do oddzielnej sekcji topól balsamicznych? Jedną z takich cech jest niewątpliwie budowa liści. U większości gatunków są one stosunkowo duże, o eliptycznym lub jajowatym kształcie, z klinowatą, zaokrągloną lub lekko sercowatą nasadą i bardzo drobno karbowanopiłkowanym brzegiem. Najbardziej jednak charakterystyczne są spody liści - białawe (często z żółtymi, balsamicznymi naciekami) i gładkie sprawiają wrażenie jak gdyby były pokryte warstewką wosku. Blaszka liściowa jest gruba i skórzasta, przez co wydaje się dość sztywna w dotyku. Ostatnie dwie cechy mają duże znaczenie dekoracyjne. Ujawnia się ono szczególnie na wietrze, kiedy białe spody liści odsłaniają się, a same liście w charakterystyczny sposób "klekoczą". Zarówno liście, jak i duże, klejące pąki topól balsamicznych mają jeszcze jedną cenną właściwość, mianowicie w początkowym stadium rozwoju wydzielają intensywny i bardzo przyjemny, balsamiczny zapach (stąd nazwa grupy).

Z uwagi na niewielkie wymagania i niezwykle duże tempo wzrostu, topole balsamiczne idealnie nadają się do szybkiego uzyskiwania zadrzewień na terenach miejskich. Równocześnie dzięki zwartej i niezbyt szerokiej koronie dobrze sprawdzają się one jako drzewa przydrożne. Jako rośliny ozdobne są cenione przede wszystkim z powodu atrakcyjnych liści oraz przyjemnego zapachu wydzielanego na wiosnę. Warto również wspomnieć, że w ubiegłych latach powstała spora liczba mieszańców stworzonych specjalnie na potrzeby produkcji drewna opałowego. Drzewa te są uprawiane na skalę przemysłową na tzw. plantacjach energetycznych i charakteryzują się ekstremalnie szybkim wzrostem (wartość rębną osiągają już w wieku 15-25 lat!) a także stosunkowo dużą wartością kaloryczną drewna.

Używany w niniejszym atlasie termin "topole balsamiczne" stanowi umowne, zbiorcze określenie grupy 11 gatunków topól pochodzących z Ameryki Północnej i Azji oraz ich licznych mieszańców i odmian. Grupa ta odpowiada sekcji Tacamahaca rodzaju Populus, wyodrębnionej na podstawie pewnych wspólnych cech morfologicznych; są to m.in.:

- pąki:
   - duże i szpiczaste,
   - lepkie,
   - balsamicznie pachnące (zwłaszcza na wiosnę),
- liście:
   - przeważnie duże, eliptyczne lub jajowate, bezklapowe, z klinowatą, zaokrągloną lub lekko sercowatą nasadą,
     na brzegu bardzo drobno i płytko karbowanopiłkowane, bez przeświecającego obrzeżenia,
   - z góry ciemnozielone, pod spodem nagie i gładkie, jak gdyby woskowane, białozielonawe, często z żółtawymi naciekami,
   - stosunkowo grube i skórzaste, dość sztywne w dotyku
   - za młodu balsamicznie pachnące, u większości gatunków uprawianych w Polsce rozwijające się wcześnie (najwcześniej z topól)
- ogonki liściowe
   - nie spłaszczone (obłe), z góry często rynienkowate
- kora
   - jasna (zwykle jasnoszara), dość płytko spękana.

Poniższa tabela przedstawia wszystkie gatunki podstawowe oraz najważniejsze mieszańce wchodzące w skład sekcji topól balsamicznych; są one podzielone na trzy podsekcje:

Sekcja Topole balsamiczne (Populus Tacamahaca)
Podsekcja	Przedstawiciele
Amerykańkie topole balsamiczne	topola balsamiczna (P. balsamifera, syn. P. tacamahaca, syn. P. candicans, ang. Ontario Balsam Poplar),    topola kalifornijska (P. trichocarpa, ang. Western Balsam Poplar, Black Cottonwood),    topola włochata (P. candicans, ang. Yunnan Poplar)    topola wąskolistna (P. angustifolia, ang. Willow-leaved Poplar, Narrowleaf Cottonwood),    (P. yunnanensis, ang. Yunnan Poplar)
Azjatyckie topole balsamiczne	topola Simona (inaczej chińska - P. simonii, ang. Simons Poplar),    topola Maksymowicza (P. maximowiczii Henry, ang. Maximowicz' Poplar),    topola laurolistna (P. laurifolia, ang. Laurel-leaf Poplar),    topola koreańska (P. koreana),    topola mandżurska (P. cathayana),    (P. szechuanica)
Mieszańce wewnątrz- oraz międzysekcyjne topól balsamicznych	otrzymane w Europie:    topola berlińska (P. xberolinensis = P. laurifolia x P. nigra 'Italica'),       (P. xberolinensis 'Petrowskyana' - odm. carska),       (P. xberolinensis 'Razumovskyana')       otrzymane w USA:    topola 'NE 49', inaczej 'Hybryda 194' (P. x 'Hybrida 194'),    topola 'NE 42', inaczej 'Hybryda 275' (P. x 'Hybrida 275'),    topola 'NE 44', inaczej 'Hybryda 277' (P. x 'Hybrida 277'),    topola 'Androscoggin',    topola 'Geneva',    topola 'Oxford',

O ile wymienione wyżej "czyste" gatunki stanowią niewielki i dobrze określony zbiór, to w przypadku mieszańców sprawa znacznie się komplikuje. Mamy tu bowiem do czynienia z dużą liczbą często niezwykle trudnych do rozróżnienia form, powstałych przez wielokrotne krzyżowanie - zarówno naturalne, jak i sztuczne - nie tylko gatunków podstawowych topól balsamicznych między sobą, ale także czasami topól z innych sekcji (np. włoskiej). Do tego dochodzi pokaźna liczba sztucznie wyhodowanych odmian. Ten duży i nie do końca precyzyjnie zdefiniowany zbiór mieszańców i odmian decyduje o skomplikowanym charakterze sekcji Tacamahaca i o sporych trudnościach przy oznaczaniu drzew do niej należących.

Jak wynika z przedstawionej tabeli, mieszańce topól balsamicznych można podzielić na dwie główne grupy. Pierwszą z nich tworzy wraz z odmianami uzyskana ok. 1870 r. w ogrodzie botanicznym w Berlinie topola berlińska (P. xberolinensis = P. laurifolia x P. nigra 'Italica'), będąca międzysekcyjnym mieszańcem topoli laurolistnej i topoli włoskiej (z przewagą tej pierwszej). Obok męskiego klonu odmiany podstawowej, gatunek ten posiada dwie żeńskie krzyżówki, otrzymane pod koniec XIX w. w Petrowsko-Razumowskiej Akademii Rolniczej pod Moskwą; są to P. xberolinensis 'Petrowskyana' (tzw. odm. carska) i P. xberolinensis 'Razumovskyana'. Ze względu na wyraźny udział topoli włoskiej, topola berlińska jest dość nietypowym przedstawicielem swojej sekcji: jej korona jest wyjątkowo wąska (niewiele tylko szersza od występującej u topoli włoskiej), a i liście mają mniejsze rozmiary i nie są tak skórzaste jak u większości pozostałych topól balsamicznych. Drugą grupę stanowią wyhodowane przez E. J. Schreinera i A. B. Stouta w latach 20. XX w. w USA wewnątrzsekcyjne mieszańce topoli Maksymowicza (P. maximowiczii) i kalifornijskiej (P. trichocarpa). Wiele z tych mieszańców zostało rozpropagowanych w Polsce przez słynne Arboretum Kórnickie i w tej chwili są one jednymi z naszych bardziej popularnych miejskich i przydrożnych drzew; najważniejsze z nich to: P. x 'NE 49', P. x 'NE 42' (lub, równoważnie, P. x 'Hybrida 194', P. x 'Hybrida 275') oraz P. x 'Androscoggin', rzadziej natomiast można u nas spotkać P. x 'NE 44' (P. x 'Hybrida 277'), P. x 'Geneva' i P. x 'Oxford'. O ile topola berlińska i jej odmiany odbiegają nieco od "typu", to mieszańce Schreinera i Stouta są wręcz "ucieleśnieniem" cech topól balsamicznych. Posiadają one prosty i widoczny do samego wierzchołka pień, stosunkowo wąską, dość regularnie eliptyczną lub jajowatą koronę, jasnoszarą i niezbyt głęboko spękaną korę, duże, lepkie pąki, wreszcie duże i skórzaste, eliptyczne lub jajowate, ciemnozielone z góry i białawe z żółtawymi naciekami od spodu liście. Istnieją także mieszańce będące wynikiem krzyżowania (w rozmaitych układach) większej ilości topól, np. Maksymowicza (P. maximowiczii), kalifornijskiej (P. trichocarpa), berlińskiej (P. xberolinensis) i odmiany 'Plantierensis' topoli czarnej (P. nigra 'Plantierensis'); są one jednak rzadko spotykane w Polsce.
█ Za najbardziej wartościowego mieszańca w ramach grupy Schreinera i Stouta uważa się P. x 'NE 42' (P. x 'Hybrida 275').

W Polsce uprawiane są najczęściej mieszańce topól balsamicznych, w szczególności wspomniane wyżej hybrydy 'Androscoggin', 'NE 49' i 'NE 42', a w następnej kolejności topola berlińska oraz jej dwie żeńskie krzyżówki P. x 'Petrowskyana' i P. x 'Razumovskyana'. Spośród gatunków podstawowych najpopularniejsza jest u nas topola Simona (P. simonii), której wąskostożkowata odmiana ozdobna 'Fastigiata' jest często, zamiennie z topolami włoską i berlińską, stosowana do obsadzania ulic. Zdecydowanie rzadziej można spotkać topolę kalifornijską (P. trichocarpa), jeszcze rzadziej - topolę Maksymowicza (P. maximowiczii Henry), którą, podobnie jak pozostałe gatunki, można u nas podziwiać w zasadzie tylko w niektórych ogrodach botanicznych (duży okaz rośnie m.in. w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie).

█ Uwaga. Większość zamieszczonych poniżej zdjęć przedstawia drzewa należące do jednego mieszańca (wyjątki wyraźnie oznaczono w tekście), bardzo popularnego w południowej Polsce (m.in. w Krakowie). Analiza cech morfologicznych takich jak płeć, liście i pokrój wskazuje, że choć drzewa te nie pasują dokładnie do żadnego z 11 podstawowych gatunków topól balsamicznych, to największe podobieństwo wykazują one w stosunku do topoli Maksymowicza i kalifornijskiej. Z pewnością nie jest to jednak topola Maksymowicza, bo ta występuje w Polsce niezwykle rzadko (w zasadzie jedynie w ogrodach botanicznych) i tylko w żeńskiej postaci, a dodatkowo wierzchołki jej liści są wyraźnie skręcone. Także w przypadku topoli kalifornijskiej nie ma stuprocentowej zgodności - jej liście są bowiem bardziej sercowate niż eliptyczno-jajowate. Drzewa te należą zatem prawdopodobnie do jednego z mieszańców topoli Maksymowicza i kalifornijskiej (P. maximowiczii x P. trichocarpa). Informacje, jakie udało mi się znaleźć w sieci wskazują na to, że najbardziej zbliżone pod względem liści, pokroju i kory są rozpowszechnione na terenie południowej Polski w postaci klonów męskich trzy mieszańce: 'NE 49' (P. x 'Hybrida 194'), 'NE 42' (P. x 'Hybrida 275') i P. x 'Androscoggin'. Z dodatkowych ustaleń z jednym ze specjalistów wynika, że najbardziej prawdopodobny wariant stanowi trzecia z wymienionych hybryd - 'Androscoggin'. Zakładam więc, że większość zamieszczonych poniżej zdjęć przedstawia tego właśnie mieszańca. Tak też opisuję te zdjęcia, choć, jak to zwykle z hybrydami topól balsamicznych bywa, nie ma tu 100-procentowej pewności. Bardzo podobnymi i także często spotykanymi u nas mieszańcami są 'NE 49' ('Hybryda 194') i 'NE 42' ('Hybryda 275'), dużo rzadziej natomiast można spotkać w Polsce topolę 'NE 44' ('Hybryda 277'). W tym miejscu pragnę bardzo serdecznie podziękować Panu Rafałowi Matthew Jastrzębskiemu, który pomógł mi oznaczyć gatunki i odmiany (kultywary) wielu topól rosnących na terenie Krakowa, w tym przede wszystkim topolę 'Androscoggin'.

  Występowanie / Zastosowanie

Zasięg. Ameryka Północna i Azja (brak naturalnych gatunków europejskich). Największa populacja znajduje się w zachodniej Kanadzie. Również większość sztucznie wyhodowanych mieszańców i odmian ma pochodzenie północno-amerykańskie lub azjatyckie; tylko niewielka ich część została uzyskana w Europie.
█ Topole balsamiczne mają największy zasięg na północy ze wszystkich gatunków topoli.
Biotop. Drzewa wchodzące w skład lasów borealnych i mieszanych, tworzące także czyste drzewostany. Porastają najczęściej tereny płaskie, w tym okresowo zalewane, np. brzegi rzek i jezior.
Preferencje. Generalnie rośliny o niewielkich wymaganiach, preferujące gleby wilgotne do podmokłych (w przypdku niektórych gatunków nawet tereny okresowo zalewane), światłolubne, w większości odporne na niskie temperatury. W surowe zimy może czasem przemarzać t. Simona; gatunek ten należy równocześnie do najbardziej odpornych na suszę w ramach grupy - dobrze radzi sobie nawet na suchych i piaszczystych glebach. Z kolei hybrydy 'NE-42', 'NE-49' i 'NE-44' najlepiej rosną na glebach ciężkich i gliniastych.
Długość życia i tempo wzrostu. Drzewa krótkowieczne, niezwykle szybko rosnące. W zależności od gatunku i odmiany osiągają wiek 100-150(200) lat. Tempo wzrostu może przekraczać 2.5m/rok!
█ Topole są najszybciej rosnącymi drzewami w naszej strefie klimatycznej. Z kolei jednymi z najszybciej rosnących topól są właśnie niektóre mieszańce topól balsamicznych (zwł. sztucznie otrzymane - np. hybrydy NE 4x). W pełni potwierdzają to wykonane przeze mnie pomiary. Wynika z nich m.in., że przyrost wysokości około 10-letnich drzew topoli 'NE 42' ('Hybrydy 275') może wynosić nawet ponad 2.5m/rok!
█ Eksperymentalnie uzyskuje się odmiany (kultywary) topól balsamicznych nastawione na szczególnie szybki wzrost. Drzewa te są uprawiane na specjalnych plantacjach i co kilka - kilkanaście lat "koszone" w celu pozysku drewna. Odmiany takie znacznie przewyższają pod względem tempa wzrostu i tak już niezwykle szybko rosnące naturalne odmiany wyjściowe.
Zastosowanie. Przede wszystkim popularne drzewa zieleni miejskiej (przydrożne, osiedlowe, parkowe itp). Sadzone też na specjalnych plantacjach energetycznych w celu pozyskania drewna opałowego. Z zawartych w liściach i pąkach olejków eterycznych produkuje się perfumy.

  Pokrój / Korzenie

Pokrój. Zróżnicowany, zależny od gatunku i odmiany. Przykładowo dorastająca w swojej ojczyźnie nawet do 60m wysokości (w Europie do 30m) topola kalifornijska należy do najwyższych drzew liściastych świata. Z kolei jedną z najmniejszych topól balsamicznych jest topola Simona - drzewo osiągające zaledwie około 15(-20)m wysokości, posiadające nietypowe dla topoli, cienkie i zwieszające się gałązki (pokrój podobny do brzozy brodawkowatej, często malowniczy). Dorastająca do 25(30)m topola berlińska wyróżnia się zwartą i bardzo wąską koroną, nieznacznie tylko szerszą od występującej u t. włoskiej (która zresztą jest jednym z jej gatunków rodzicielskich) i widocznym do wierzchołka pniem. Jedną z najbardziej typowych pod względem pokroju topól balsamicznych jest topola Maksymowicza. Drzewo to, dorastające do 30m wysokości, tworzy długi, prosty pień i stosunkowo wąską, eliptyczno-jajowatą koronę z dosyć regularnymi okółkami konarów. Podobną sylwetkę i rozmiary posiadają najczęściej u nas spotykane mieszańce topoli Maksymowicza (z kalifornijską): 'NE 42', 'NE 44' i 'NE 49' (ten pierwszy posiada często delikatnie wykrzywiony pień).
█ Jak wynika z strony Monumental Trees, najbardziej okazałe drzewa z grupy topól balsamicznych (a więc należących do sekcji TACAMAHACA) to topole kalifornijskie P. trichocarpa. I tak, najwyższa i równocześnie najgrubsza na świecie notowana obecnie (XI 2019 r.) topola z sekcji TACAMAHACA to topola kalifornijska rosnąca w Willamette Mission State Park w USA i mierząca 47.26m (MD, ?, taśma) wysokości oraz 8.84m obwodu pnia (φ 2.81m) (MD, ?). Także w Europie rekord zarówno wysokości jak i obwodu pnia należy do topoli kalifornijskiej; ten pierwszy jest równy 43.4m (JPh, 2014, laser) i dotyczy drzewa rosnącego we Francji, drugi zaś - wynoszący 4.78m (φ 1.52m) (NK, 2015) należy do topoli rosnącej w Holandii. Zdecydowanie mniejsze rekordowe wysokości notują topole: hybryda P. hybrid (do ok. 39m w Wielkiej Brytanii) i balsamiczna P. balsamifera (do ok. 35m w Wielkiej Brytanii); reszta nie przekracza 30m. Jeśli chodzi o obwód pnia, to tu rekordy należą do topoli chińskiej P. simonii (do 4.74m w Polsce i do ok. 4m w Polsce, Holandii i Austrii) a następnie do balsamicznej P. balsamifera (niecałe 4m w Niemczech i Holandii). Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.
█ Jedna z najgrubszych w Polsce topól należących do sekcji TACAMAHACA - topola chińska P. simonii rośnie w Byszewach w woj. łódzkim; obwód jej pnia (na wys. 50cm) wynosi 4.74m (φ 1.51m) (MT, 2015), a wysokość to 23m. Ponad 3.5m obwodu pnia osiąga też u nas topola Maksymowicza P. maximowiczii. Najwyższe z tej grupy są w Polsce topole hybrydy P. hybrid; przykładowo jeden z osobników rosnących w Krakowie, należący do kultywaru 'NE 42' / 'Hybryda 275' (P. x 'NE 42') osiągnął 33m wysokości. Więcej informacji na ten temat - patrz punkt Wybrane okazy. System korzeniowy płytki, ale rozłożysty i bardzo rozbudowany (silnie rozgałęziony), złożony z grubych i długich korzeni, średnio stabilny, tworzący liczne odrośla korzeniowe. █ Potężne korzenie topól 'NE 4x' wykazują tendencję do silnego rozrastania się tuż pod powierzchnią ziemi i częściowo ponad nią. Może to powodować m.in. wysadzanie płytek chodnikowych, rozrywanie asfaltu a także stanowić zagrożenie dla fundamentów pobliskich budynków.

Osiągająca ok. 30m wysokości topola 'NE-42' (P. x 'Hybrida 275') charakteryzuje się pokrojem typowym dla większości topól balsamicznych. Posiada ona prosty, widoczny zwykle do samego wierzchołka pień oraz niezbyt szeroką, eliptyczną lub jajowatą koronę z masywnymi, ale stosunkowo krótkimi konarami.		Drzewa rosnące w zwarciu (np. zadrzewieniach nadrzecznych) wytwarzają bardzo wysoki i stosunkowo cienki pień oraz wąską koronę.

← Grube i proste konary topoli 'Androscoggin' wznoszą się ukośnie do góry. Mogą one osiągać imponujące rozmiary, dzięki czemu drzewo przyjmuje czasem prawdziwie monumentalny wygląd. ↓ Dorastająca do 30(35)m wysokości topola 'NE 42' ('Hybryda 275') zwykle zdecydowanie wyróżnia się z otoczenia swoimi wielkimi rozmiarami.

Więcej...

  Wybrane okazy

█ Topola Simona w Krakowie. Na Plantach Floriana Nowackiego w Krakowie rośnie stara, niezwykle malownicza topola chińska o unikalnych na skalę krajową rozmiarach. Obwód pnia tego drzewa wynosi 3.92m (φ 1.25m), a jego wysokość jest równa aż 25m (PG, 2014, laser).

Więcej...

  Kora

U większości gatunków i odmian stosunkowo jasna - jasno(białawo)szara do szarej, długo gładka, potem niezbyt głęboko spękana.

Kora młodych drzew t. 'NE 42' ('Hybrydy 275') jest długo jasna - (srebrzysto)popielata i gładka:	Dorosłe drzewa topoli 'Androscoggin' posiadają nieco ciemniejszą, choć i tak dość jasną korę. Jest ona płytko podłużnie spękana. W miarę wzrostu wysokości kora staje się coraz jaśniejsza (często biaława) i bardziej gładka.

Więcej...

  Pędy i pąki

Młode pędy obłe (z wyj. topoli Simona /szczeg. na bujnych długopędach/ i częściowo berlińskiej), stosunkowo grube, żółtobrązowe, w zależności od gatunku i odmiany nagie lub (rzadziej) owłosione. █ Z moich doświadczeń wynika, że pędy topoli 'NE 42' niezwykle łatwo i dobrze się ukorzeniają (zdecydowanie najlepiej ze wszystkich gatunków topól, które próbowałem w ten sposób rozmnożyć). Praktycznie ze wszystkich pozyskanych sztobrów udało się uzyskać piękne sadzonki, które na koniec pierwszego sezonu wegetacyjnego osiągnęły 1.5-1.8m wysokości! Zrzezy najlepiej pobrać pod koniec roku (od połowy XI do końca XII), przechować przez zimę zakryte do 2/3 wysokości w lekko wilgotnej mieszance piasku i ziemi w temperaturze kilku stopni Celsjusza w zaciemnionym miejscu, a następnie wiosną (IV-V) wysadzić go gruntu w docelowe miejsce. Pąki duże i masywne, stożkowate do wąskojajowatych, bardzo ostro, szpiczasto zakończone, zielonawobrązowe do błyszczącobrunatnych, mocno klejące, przed rozwinięciem wydzielają przyjemny, balsamiczny zapach.

Lepkie, błyszczącobrązowe pąki topól balsamicznych są duże i szpiczasto zakończone. Stosunkowo grube gałązki mają obły kształt (nie są kanciaste). Na zdjęciach pąki topoli 'Androscoggin'.

  Liście

Blaszkowate, pojedyncze. Kształt i wielkość blaszki zmienne, zależne od gatunku i odmiany. Przeważnie jest ona stosunkowo duża (z wyj. t. Simona) - zwłaszcza na bujnych długopędach, eliptyczna lub jajowata (rzadziej trójkątna lub romboidalna), bezklapowa, u nasady klinowata (np. t. 'NE 42' / 'Hybryda 275'/), zaokrąglona lub lekko sercowata (np. t. 'Androscoggin'), (długo)zaostrzona, na brzegu bardzo płytko i drobno karbowanopiłkowana, z wierzchu przeważnie ciemnozielona, często też delikatnie pomarszczona. Najbardziej charakterystyczną cechą występującą u większości gatunków jest spód blaszki liściowej: białawy (często z żółtawymi naciekami) i gładki sprawia wrażenie jak gdyby był pokryty cienką warstewką wosku (kolor nie wynika z owłosienia, którego tu brak!). Blaszka przeważnie gruba i skórzasta w dotyku. Rozwijające się na wiosnę liście są lepkie i wydzielają bardzo przyjemny, balsamiczny zapach (stąd nazwa); zazwyczaj mają one jasnozielony kolor (u t. koreańskiej - żółty). Jedne z największych liści tworzy t. kalifornijska - na silnych pędach mogą one osiągać nawet 25cm(!) długości, z kolei jedne z najmniejszych - ok. 6cm długości występują u t. Simona. Liście t. kalifornijskiej posiadają zazwyczaj lekko sercowatą nasadę, u t. Maksymowicza (12-13cm dł.) mają one charakterystycznie skręcony wierzchołek, są nieznacznie owłosione na nerwach i gruczołkowato karbowane na brzegu, u t. Simona są romboidalnojajowate (najszersze w środku) i ciemnozielone, z kolei u t. wąskolistnej - lancetowate, podobne do występujących u wierzb. Ustawienie: skrętoległe na kilkucentymetrowych, obłych (nie spłaszczonych) i stosunkowo grubych, przy nasadzie lekko rynienkowatych ogonkach. Okres występowania: liście opadają na zimę; jesienią przebarwiają się na jaskrawożółty kolor. Najwcześniej liście na wiosnę rozwija t. Maksymowicza, nieco później - w kolejności t. Simona, berlińska i 'Androscoggin' (około połowy kwietnia; wcześniej niż u rodzimych topól). Także stosunkowo wcześnie, bo już na przełomie września i października liście hybrydy 'Androscoggin' przebarwiają się na intensywnie żółty kolor i szybko zaczynają opadać. Główna masa liści opada w pierwszej połowie października; na koniec tego miesiąca drzewa są już praktycznie bezlistne. Opadłe długopędowe liście niektórych odmian, np. 'Hybrydy 275', stanowią jedyny w swoim dodzaju widok - wielkie (nawet ponad 25cm!) i sztywne walają się pośród innych niczym rozrzucone kartki papieru.

Eliptyczne lub jajowate, niemal całobrzegie liście większości topól balsamicznych są na ogół grube i skórzaste w dotyku. Ich zielonawobiałe spody są przeważnie woskowane i pokryte żółtawymi, balsamicznymi naciekami. Na zdjęciach powyżej liście topoli 'Androscoggin'. Posiadają one zaokrągloną lub lekko sercowatą (rzadziej klinowatą) nasadę. Ich blaszka jest z góry ciemnozielona (początkowo jaskrawo jasnozielona - po lewej) i bardzo delikatnie pomarszczona (przez co tylko słabo błyszcząca), od spodu natomiast - zielonawobiała i często pokryta żółtawymi naciekami.

Białe spody liści topól balsamicznych prezentują się szczególnie efektownie na wietrze - dzięki nim drzewo wygląda jak gdyby było posrebrzone.	Wczesną jesienią liście topoli 'Androscoggin' przebarwiają się niezwykle atrakcyjnie na intensywnie żółty kolor, a następnie dość szybko opadają.

Liście topoli 'NE 42' ('Hybrydy 275') posiadają bardziej klinowatą nasadę niż u 'Androscoggin'. Nasada zaokrąglona lub sercowata, taka jak pokazana na zdjęciu poniżej po prawej stronie, występuje zazwyczaj tylko u liści wyrastających na silnych pędach odroślowych. Liście takie osiągają bardzo duże rozmiary - czasem nawet powyżej 25cm długości! (Okaz na zdj. poniżej ma wymiary 31x24cm.)

Jesienią liście topoli 'NE 42' ('Hybrydy 275') przebarwiają się na efektowny, cytrynowożółty kolor.

	← Liście topoli Maksymowicza wyróżniają się tym, że w większości przypadków posiadają charakterystycznie skręcony wierzchołek.
	↑ Stosunkowo małe liście topoli Simona mają eliptyczno-romboidalny kształt (są najszersze w środku). Także i one są od spodu białawo "woskowane".	↑ Liście topoli berlińskiej, jako międzysekc. mieszańca topoli laurolistnej i włoskiej, mają formę pośrednią pomiędzy rodzicami (można nawet powiedzieć, że wykazują one lekką przewagę cech topoli włoskiej).

Więcej...

  Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone dwupiennie, wiatropylne, zebrane w zwisające, kotkowate kwiatostany. Kotki męskie walcowate, grube, początkowo intensywnie ciemnoczerwone, później blednące. Kotki żeńskie zazwyczaj bardziej wysmukłe, zielonkawe. Wiele sztucznie otrzymanych odmian i kultywarów posiada wyłącznie klony jednej płci. Okres kwitnienia: III-IV (przed rozwojem liści).
█ W Polsce spotykane są wyłącznie męskie osobniki m.in. następujących topól z grupy balsamicznych: berlińskiej, 'NE 49' 'NE 42, 'NE 44' ('Hybryda 194', 'Hybryda 275', 'Hybryda 277') i 'Androscoggin'. Tylko żeńskie klony posiadają natomiast m.in. mieszańce 'Petrowskyana', 'Razumovskyana', 'Geneva' i 'Oxford'.
█ Topole balsamiczne są jednymi z najwcześniej kwitnących na wiosnę drzew (m.in. po leszczynie, niektórych gatunkach wierzb oraz osice).

Grube i masywne (szczególnie w młodości) kotki męskie topól balsamicznych (po lewej) mają zazwyczaj intensywnie czerwony lub bordowy kolor. Cieńsze i dłuższe kotki żeńskie (po prawej) są zabarwione na zielono. Po lewej kotki męskie t. 'Androscoggin'; po prawej - kotki żeńskie t. włochatej.

Więcej...

  Owoce i nasiona

Wytwarzane w ogromnych ilościach, bardzo drobne, suche, wielonasienne torebki otwierające się 2-4 klapkami. Są zebrane w niezwykle puszyste, białe, kotkowate owocostany przypominające watę. Jedne z najdłuższych - do 25cm - tworzy topola Maksymowicza. Nasiona z pęczkami gęstych włosków tworzą roznoszony przez wiatr, dobrze znany puch nasienny topoli. Wiele sztucznie otrzymanych odmian i kultywarów posiada wyłącznie klony męskie, nie tworzy więc owoców. Okres dojrzewania owoców: V-VI (z wyj. m.in. t. Maksymowicza, owocującej dopiero na początku września!).
█ Topole wraz z wierzbami i wiązami należą do drzew, których owoce dojrzewają najwcześniej.

Owoce topól balsamicznych, podobnie jak wszystkich innych topól, mają postać wielonasiennych torebek zebranych w bardzo puszyste, kotkowate, białe owocostany. Na zdjęciach u góry owocostany i pojedyncze (niedojrzałe i dojrzałe - powiększenia) owoce topoli włochatej w drugiej połowie maja.

Więcej...

  Drewno

U większości gatunków jasne i lekkie, dość mocne jak na swoją wagę, szorstkie i bardzo włókniste, niezbyt łatwo dające się polerować, używane głównie do wyrobu palet budowlanych i produkcji papieru (czasem też do innych mniej precyzyjnych zastosowań) oraz jako opał.
█ Z moich obserwacji w Krakowie wynika, że po każdej silnej wichurze topola 'Androscoggin' stanowi jeden z większych udziałów wśród wiatrołomów. Po części wynika to zapewne ze stosunkowo kruchego drewna tych drzew, ważnym jednak czynnikiem może być w tym przypadku także ich duża wysokość. To właśnie ze względu na swoje ponadprzeciętne rozmiary topole są szczególnie narażone na podmuchy wiatru - stanowią one swojego rodzaju "wiatrochron" w stosunku do innych drzew, same będąc pozbawione takiej ochrony. Nie bez znaczenia dla statystyki uszkodzeń jest również powszechność występowania topól w miastach. Więcej informacji na ten temat znajduje się w artykule Drzewa i wiatr.

Więcej...

  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...